Door Udo Pollmer
Vlees uit het lab en niet langer afkomstig van echte koeien, varkens of kippen - biotechnologie maakt het mogelijk. Echter deze wijze van vleesproductie is niet alleen duur en inefficiënt, maar ook niet-ecologisch en riskant, waarschuwt Udo Pollmer.
Goed vijf jaar geleden werd onder luid applaus van het publiek de eerste hamburger gepresenteerd, die niet uit gekweekt rundvlees bestond, maar uit de stamcellen van een rund. Dus uit cellen die in het lab gekweekt waren. Maar de hamburger verborg een minder fraai geheim: om de cellen...
...tot groei aan te zetten, hebben ze speciale hormonen nodig.
Die leverden goed verborgen gehouden boerderijen, waar koeien bevrucht werden, niet om daardoor kalfjes op de wereld te zetten, maar om voor die tijd al de bijna rijpe foetussen te oogsten. Met een holle naald steken medewerkers tussen de ribben door direct in het hart van de foetus en zuigen het bloed af. Daaruit winnen ze het begeerde serum voor de productie van hamburgers zonder te hoeven slachten. Wat goor!
Natuurlijk hebben de deskundigen overlegd, hoe men de kwestie met het foetale kalfs-serum zou kunnen omzeilen. Bij gebrek aan een bevredigende verklaring, beweren dat ze nu met zogenaamde pluripotente stamcellen uit navelstrengbloed zouden experimenteren. Dit brengt echter alleen maar ongelovig kopschudden bij biotechnologen teweeg, omdat deze cellen momenteel niet eens in het laboratorium beheerst kunnen worden. Misschien lukt hier nog eens een doorbraak, eentje waarbij de dieren niet zinloos hoeven te lijden. Laten we de Start-ups daarbij veel geluk toewensen.
Hambugers uit het petri-schaaltje
Dat zullen ze nodig hebben, want de horden tot aan de hamburger schijven zijn hoog: celculturen zijn allesbehalve efficiënt. Ze willen namelijk net zoals een koe gevoed worden. In tegenstelling tot het rund, hebben ze voor hun groei behoefte aan een zeer veeleisende voedingsoplossing. Naast het foetus-serum met zijn nog onbekende groeifactoren, bestaat de oplossing uit genetisch geproduceerde aminozuren, suikers, sporenelementen, schuimvoorkomers en puffersystemen.
Dan is een rund of varken veel efficiënter: die gebruiken goedkoop diervoer, wat niet geschikt is voor menselijke consumptie, afval uit de levensmiddelenproductie, gras, pinda doppen, stro, olie expeller, overblijfselen van de sap productie en glycerine uit de extractie van koolzaad diesel. Dit alles wordt in het spijsverteringskanaal omgezet in kwalitatief hoogwaardige voedingsstoffen. Ze stromen in het bloed en laten de cellen groeien. Zo ontstaat dierlijk eiwit.
Om grip te krijgen op de kosten, hebben enkele Frankenburger-onderzoekers zelfs geprobeerd om hun stamcellen met isotone sport limonades te voeden. Dat ging natuurlijk mis. Stamcellen stellen hoge eisen aan hun voeding. En aan hun milieu: zij groeiden pas nadat zij zich aan een oppervlakte vast konden hechten. Bij de keuze van de oppervlakken, zijn ze heel kieskeurig. Men heeft dus eerst een eetbaar raamwerk nodig, die de stamcellen bereid zijn te gaan bezetten. Wat dacht u van een licht verteerbare bio-kunststof?
Ecologisch zinvol is dat niet
Er wordt gezegd dat men daarmee in ieder geval af kan zien op antibiotica. Leuk bedacht, maar juist in de biotechnologie is men op antibiotica aangewezen, om de celculturen zuiver te houden - immers, talloze microben zijn geïnteresseerd in de superbe voedings-bouillon. In een speciaal laboratorium kan met zuivere droom techniek gewerkt worden, maar niet in een grote fabriek. Dan is de hygiëne in de stal goedkoper te handhaven: dieren hebben een immuunsysteem dat het merendeel van de ziekteverwekkers geruisloos verwijdert. Stamcellen zijn kwetsbaarder en weerlozer dan een pasgeboren kind.
De biotechnologie produceert ecologisch zeer twijfelachtig afvalmateriaal, en met een massaproductie van Frankenburgers, dient met een stortvloed van explosieve bouillons uit de reactors rekening te worden gehouden. Dieren daarentegen, produceren als reststof vooral de mest, die al sinds duizenden jaren de vele gewassen van deze wereld laat gedijen, en op die manier voor ons aller "dagelijks brood" zorgt.
En het vee speelt ook nog een belangrijke ecologische rol. Herkauwers grazen op vlaktes waar het niet mogelijk is om plantaardige voeding voor de mens te produceren. Ze onderhouden hierbij het cultuurlandschap. Bij de Frankenburgers uit stamcellen, worden echter hoogwaardige voedingsstoffen moeizaam en tegen hoge kosten tot een miezerige imitatie product verkwanseld. Eet smakelijk!
Literatuur:
Schlütter J: Rindfleisch aus Stammzellen: Erster Hamburger aus dem Labor verkostet. Tagesspiegel Online, 5. August 2013
Bomgardner M: The to-do list for ‘clean’ meat. Chemical & Engineering News 2018; 22. Oct.: 26-31
Van Eenennaam A: Why cows are getting a bad rap in lab-grown meat debate. theconversation.com Academic rigour, journalistic flair, October 24, 2018
Atri MR, Ashrafizadeh SN: the importance of foams and antifoaming in bioprocesses. Pakistan Journal of Biotechnology 2010; 7: 19-39
Einschlägige Firmenschriften der Hersteller und Anbieter von „fetal bovine serum“
Haagsman HP et al: Production of Animal Proteins by Cell Systems. Faculteit Diergeneeskunde, Utrecht 2009
