Geroosterde cicaden, gefrituurde maden en insectenburgers
Door Udo Pollmer
In vele landen op aarde gelden insecten als een belangrijk bestanddeel van de voeding. Bij de meeste Europeanen roept de gedachte aan insecten eten alleen maar afschuw op. En dat heeft een goede reden, meent Udo Pollmer.
Het staat te gebeuren! De volgende voedingsmode krijgt ingang: “We willen het eten van insecteneten gangbaar maken” zo spreekt de nette heer en biedt kever-noedels en made-burgers aan om te proeven. Op de ‘Grünen Woche’ hadden de lekkernijen grote belangstelling.
Alleen omdat het kleine ongedierte in levensmiddelen tot dusverre niet op de ingrediëntenlijst vermeld stond, wil dit nog lang niet zeggen, dat ze er niet in gezeten hebben: Sinds mensenheugenis...
...verrijken motten, kevers en muizenkeutels ons graan, om uiteindelijk fijnvermalen in het meel aan hun einde te komen. Ondertussen zijn insecten dankzij het hygiënemanagement van de bedrijven weliswaar op de terugtocht, maar niet werkelijk dood te krijgen.
Alternatief voor vlees?
Nu komen de gehate plaagdieren onder groot gejuich terug, dit keer als alternatief voor vlees. De meelwormen zouden het einde van de „intensieve veeteelt“ in moeten luiden. Het tegenstrijdige bleef in het kader van de euforie goeddeels onopgemerkt: Wanneer iets het predicaat intensieve veeteelt verdient heeft, dan is het wel de kweek van insecten. Om een stier te vervangen, heeft men miljoenen meelwormen nodig, gekweekt met graan. Terwijl men de vetgemeste stier eerst verdooft en dan slacht, worden de talloze worm-individuen door bevriezing om het leven gebracht.
De branche houdt deze manier van doden voor ethisch verantwoord. Echter de stille toestemming voor de dood door bevriezing kan snel in verontwaardiging omslaan. Bijvoorbeeld: „Tragiek in het vlooiencircus – 300 dieren sterven de vriesdood.“ Het nieuwsbericht van het lot van bloedzuigers zorgt op het Internet voor verbazing. Alleen onze dierenbeschermers zouden opgelucht geweest zijn, want daarmee bleef de sportieve sprinkhanen het leed bespaart om het sprinkhanenkarretje te moeten trekken. En de experts vragen zich al af: mag men überhaupt insecten gebruiken? Geldt hier niet hetzelfde als voor runderen?
De nieuwe vleesatlas verklaart, waarom insecten desondanks beter zijn: Ze hebben minder plaats nodig, minder water en minder voer. Dat klopt gegarandeerd – wanneer men het heeft over een enkel beestje. Insecten zijn koudbloedige dieren. De calorieën die een rund eet, om zijn lichaam warm te houden, dat met een huid geïsoleerd is, moet men bij insecten door middel van verwarming toevoeren. Abstract is de bewering van de vleesatlas dat insecten gewoonlijk 60 procent eiwit bevatten. Vers gevangen cicaden bevatten 7 procent, sprinkhanen en termieten 15 procent en meelwormen schoppen het tot 20 procent. Terwijl van het rund of varken praktisch alles gebruikt word, blijven bij de insecten de waardeloze pantsers, vleugels en poten over.
Die afkeer heeft goede redenen
Voor de consumptie van maden dient eerst de afkeer overwonnen te worden. Die heeft echter goede redenen: Malariamuggen, luizen en teken brengen vreselijke ziekten over. Vliegen wassen hun voetjes niet wanneer ze van de kattenbak afstevenen op de aardappelsalade. Daarom is de aangeleerde afkeer van ongedierte die de hygiëne kunnen schaden uiterst nuttig. Dat ligt anders in tropische gebieden met onzekere voedselvoorziening en lage hygiënestandaards: Daar worden vette insecten moeiteloos in grote hoeveelheden geoogst.
Soms zijn ook kleinere hapjes welkom. Goed 40 jaar geleden leerden de Cambodjanen hun spinnen kennen en ervan te houden. De oorsprong van deze culinaire hartstocht was de legendarische agrarische revolutie. De toenmalige president Saloth Sars was geroerd door het eenvoudige leven van de bergvolken en wenste deze natuurbeleving voor zijn medeburgers. Allen moesten nu op de rijstvelden in de frisse lucht werken Ze kookten gemeenschappelijk en kregen allemaal hetzelfde te eten, meestal een schaaltje rijst. Er was geen suikergoed noch vlees.
Vanwege de magere oogsten kregen de burgers slechts zoveel calorieën toebedeeld als bij een Brigitte-dieet. Om het karige menu wat op te vijzelen begon de bevolking, inheemse tarantellas te bakken. Tot op heden een specialiteit.
De waardering voor insecten word zelfs door de onderwereld gedeeld: In geval van nood vreet zelfs de duivel vliegen. Eet smakelijk!
Literatuur:
EU: Verordnung (EU) 2015/2283 des Europäischen Parlaments und des Rates über neuartige Lebensmittel. Amtsblatt der EU 11.12.2015, L 327, (8)
Kienzl P: Fünf Gründe, warum wir Insekten statt Geflügel und Rind essen sollten. Ze.tt vom 10. Januar 2018
Anon: Insekten als Nahrung: Lebensmittel-Trendsetter im Dschungelcamp. Stiftung Warentest 28. Jan. 2014
Wildermuth V: Das Fleisch der Zukunft hat sechs Beine. Deutschlandfunk Kultur 8. April 2012
Menzel P, D’Alusio F: Man Eating Bugs. Ten Speed Press, Berkely 1998
Van Hius A et al: Edible Insects. FAO Forestry Paper 171, Rome, 2013
Pollmer U: Der "Insektenburger" ist ethisch problematisch. Deutschlandfunk Kultur: Mahlzeit vom 22. Juli 2016
Heinrich-Böll-Stiftung / BUND / Le Monde Diplomatique (Hrsg): Fleischatlas. Berlin 2018.
Defalco RC: Justice and starvation in Cambodia: The Khmer Rouge famine. Cambodia Law & Policy Journal 2014; 2: 45-84
Platthaus M: Insektenlarven verstärken Klimaerwärmung. Laborpraxis 22. März 2017
Michail N: Danish supermarket pulls insects from shelves. Food Navigator.com 20. März 2015
