Fastfood bij jeugdigen – hoge consumptie, lager BMI
Door Uwe Knop
Een actuele studie in het British Medical Journal (BMJ-open) met bijna 200.000 jeugdigen uit 36 landen heeft uitgewezen: Meer dan 50 procent van de meisjes en jongens eten vaak of zeer vaak fastfood – en deze jeugdigen hebben een lager BMI dan hun leeftijdgenoten met een geringere consumptie [1]. “Dat is al de vierde actuele studie [2], die de wijdverbreide waan weerlegt, dat hamburgers en frites jeugdigen dik zouden maken”, aldus voedingswetenschapper Uw Knop. De jongste studie werd onder leiding van Nieuw-Zeelandse wetenschappers...
...van de Universiteit Auckland en de Universiteit Otaga gehouden; er bestond geen verstrengeling van belangen.
Hoe verrassend de resultaten voor de voedingsideologen ook zijn mogen, zo voorspelbaar zijn de interpretaties van de auteurs: “Het kan niet waar zijn, wat niet waar mag zijn – dit credo staat zoals te verwachten was in de Focus van de onderzoekers” , aldus Knop, “want altijd, wanneer de bevindingen niet in het wereldbeeld van de gezonde voeding passen, worden de eigen gegevens danig gerelativeerd en in twijfel getrokken.” Zo ook hier: Men dient de uitkomsten voorzichtig te interpreteren, want er zouden foutieve opgaven en andere, onbekende gronden (confounders) voor de samenhang “veel fastfood – lager BMI” verantwoordelijk kunnen zijn, zo manen de auteurs.
Och hoe goed dat niemand weet ….
“ Deze aanwijzing is absoluut correct, want het handelt zich hier zoals bijna altijd in de voedingswetenschap om een observatiestudie – en daarbij geldt bij alle bevindingen: Ze tonen geen oorzaak-werkings-bewijs (causaliteit), maar slechts een statistische samenhang (correlatie), die door talrijke factoren vertekend word. Maar helaas zijn de auteurs niet altijd even consequent kritisch bij hun data-analyse – want ideologisch passende bevindingen worden braaf in het oorzaak-werkings-schema geperst”, aldus Knop. In de actuele studie laten de Nieuw-Zeelandse onderzoekers op een voortreffelijke wijze zien, hoe men met gespleten tong spreekt …
Dubbelhartige resultaat-analyse
Naast de 200.000 jeugdigen tussen de 13 en 14 jaar onderzochten de onderzoekers eveneens gegevens van 73.000 kinderen naar een samenhang tussen fastfood-consumptie en BMI. Hier zagen de wetenschappers van de Universiteit een positieve correlatie: Kinderen in de leeftijd van 6 – 7 jaar, die vaak (een- tot tweemaal per week) tot zeer vaak (drie of meerdere malen per week) fastfood eten, hebben een BMI, die ongeveer 0,15 tot 0,22 punten hoger ligt dan bij weinig burgers e.d. eters. “In tegenstelling tot de voedingsideologisch niet-passende bevindingen bij de jeugdigen werd bij de kinderen echter niet voor een misinterpretatie gewaarschuwd. In plaats daarvan zien de auteurs op basis van dezelfde data een bewijs (Evidence), dat fastfood aan gewichtstoename bij kan dragen – want zo hoort het in de sciencefiction gezonde voeding”, verklaart Knop.
Echter de uiteenlopende resultaten en hun diametrale “Interpretatie al gusto” verduidelijkt niet alleen de dubbelhartige moraal van voedingsonderzoekers. “De gegevens openbaren nog wezenlijke interessantere fenomenen: Eerstens zijn de verschillen in BMI-bereiken van 0,1 tot 0,2 belachelijk gering en daarmee praktisch irrelevant. En ten tweede logenstraffen de gedocumenteerde absolute BMI-waardes van de kinderen en jeugdigen alle paniek zaaiende leugens, die over een ‘generatie dikke kinderen’ filosoferen.”
„Dunne“ kinderen domineren?
Vooropgezet dat de BMJ-data kloppen, dan zouden de politici een 180 ˚-draai moeten gaan maken m.b.t. hun alom aanwezige campagnes ter “preventie van jeugdig overgewicht”: Het gemiddelde BMI van de 6 – 7 jarige kinderen uit 36 landen ligt op 16,51 – dat zou ernstig ondergewicht bij volwassenen betekenen (gedefinieerd vanaf BMI < 18,5), bij kinderen geld deze waarde als normaal. Bij de 200.000 jeugdigen toont de studie een BMI van gemiddeld 20 – een waarde in het middengebied van het normaalgewicht [1, tabel 1, blz. 6]. Deze globale uitkomsten komen overeen met de Duitse gegevens uit een van de grootste pan-Europese studies: In alle Duitse opleidingslagen domineren kinderen met een normaal gewicht (tussen 68 en 80 %) – maar er zijn overal meer ondergewichtige (circa 10 % ) als vetlijvige kinderen (tussen 3 en 8 %) [3, tabel 5, blz.].
Industrielanders – meer fastfood, lager BMI
Een gedetailleerde subgroep-analyse van de BMJ-studie toont verdere interessante bevindingen: Bij mannelijke jeugdigen uit de onderzochte industrielanden (b.v. Japan, Spanje, USA, België) bestaat een duidelijke samenhang tussen “meer fastfood en een lagere BMI” – in tegenstelling tot ontwikkelingslanden, waar deze correlatie statistisch niet significant was. Bij meisjes zagen de onderzoekers deze samenhang in beide “werelden” wel.
Los van al de beperkende factoren die een observatiestudie nu eenmaal in zich heeft, de dubbelhartige conclusies en de mogelijke voortekenen van een “Dunne kinderen epidemie” toont ook deze studie heel duidelijk: “Wie doorgaat fastfood als dikmaker te brandmerken, die liegt of heeft geen idee”, zo resumeert de voedingswetenschapper Knop.
Bronnen:
[1] Fast-food consumption and body mass index in children and adolescents: an international cross-sectional study, BMJ-Open 2014;4: e005813, doi:10.1136 / bmjopen-2014-005813 Statements uit de originele studie:
„Male adolescents in the frequent and very frequent groups had a BMI that was 0.14 and 0.28 kg/m2 lower than those in the infrequent group ( p<0.001).“
„Female adolescents in the frequent and very frequent groups had a BMI that was 0.19 kg/m2 lower than those in the infrequent group ( p<0.001).“
„While few confounding variables are taken into account, the large numbers involved give power to this analysis.“
„The major strengths of this study were its size and multicentre structure, with 199 135 adolescents from 36 countries and 72 900 children from 17 countries surveyed.“
„We have also found that up to 25% of children worldwide consume fast-food frequently or very frequently, and this increases to over 50% in the adolescent age group.“
„This study … provides evidence that among children from many different nations, fast-food consumption may contribute to weight gain.”
„The reverse association observed in adolescents should be interpreted with caution, as the results may be affected by bias, particularly underreporting of fastfood consumption and reverse causation.”
[2] Arch Med Sci. 2014 Oct 27;10(5):880-5. Obesity risk factors in a representative group of Polish prepubertal children. Int. J. Environ. Res. Public Health 2014, 11 (11), Published: 3 November 201, Overweight and Obesity in Portuguese Children: Prevalence and Correlates Am J Clin Nutr, January 2014, first published ahead of print October 23, 2013 The association of fast food consumption with poor dietary outcomes and obesity among children: is it the fast food or the remainder of diet? Samengevat in: Neue internationale Studien weerleggen „Allgemeinwissen“: Fettleibige Kinder - TV, Fast Food, „gesunde“ Ernährung und Sport ohne Einfluss auf Adipositas, Pressemeldung Uwe Knop, 24.11.14
[3] Prevalence of overweight and obesity in European children below the age of 10; International Journal of Obesity (2014) 38, blz. 99–S10