Klimaatgas
Door Udo Pollmer

Volgens opgave van het ministerie voor milieuzaken is het klimaatgas methaan zo’n 25-maal schadelijker voor het klimaat als CO2. Meer dan een derde van de wereldwijd uitgestoten hoeveelheid methaan stamt direkt of indirekt uit de veehouderij maar vee is maar een bron van het kwaad.

Het zou warmer worden! Niet alleen omdat de zon dichterbij komt, maar vanwege de runderen. Deze scheiden net als alle herkauwers methaan uit. Gezien een miljard runderen onder de hoede van de mens zijn, waarvan elk dier dag voor dag telkens goed 100 gram van het broeikasgas uitademen,^1,2 komt gedurende het jaar een aanzienlijke som van 50 miljoen ton samen. Hoe warmer het wordt, zo willen onderzoekers nu ontdekt hebben,...

...des te minderwaardiger worden de voederplanten. Dan dienen de koeien nog meer te eten. Daaruit volgt, dat ze nog meer methaan uitstoten – een vicieuze cirkel.^3,4

Het tegenovergestelde is eerder van toepassing: Hoe warmer een regio, des te productiever is die, want warmte bevordert de groei, de planten kunnen hun vruchten en zaden rijkelijk van voedingsstoffen voorzien. Daar het in de tropen nooit winter is, worden daar in een jaar dan ook drie oogsten rijp. Hoe verder we naar het noorden gaan, des te magerder is de opbrengst van de akker en weiland. Bovendien nemen de rundvee bestanden van de wereld niet toe, maar blijven ze al jarenlang constant.⁵

Wanneer er geen veeteelt zou zijn, zouden wilde herkauwers het methaan produceren.

Volgens opgave van de Wereldvoedselorganisatie maakt weiland meer dan 60 procent van de totale hoeveelheid agrarische vlaktes op aarde uit, dus vlaktes waarvoor geen andere bestemming is dan de productie van voer.⁶ Voordat daar vee mocht grazen resp. het gemaaide gras als hooi of silage te eten kreeg, graasden daar wilde herkauwers zoals bizons, kariboes of oerossen. De reusachtige bizonkuddes, die eens door de prairie trokken, hebben bijna evenveel methaan geproduceerd, als tegenwoordig de runderen in Amerika.⁷ Verdwijnen de runderen dan vermeerderen zich opnieuw de kuddes van de bizons of wilde schapen. Blijven die uit, dan ontstaan er wel bosbranden, die nog meer methaan in de atmosfeer blazen.⁸

Het maakt niet uit of een rund veel of weinig melk geeft, het produceert even veel methaan.⁹ Wie de methaanuitstoot verlagen wil, zou in landen met uitgemergelde heilige koeien voor betere rassen en goed voer moeten zorgen. Ze verzadigen meer mensen, maar produceren niet meer “klimaatgassen”. Alleen door de betere fokresultaten is de methaanhoeveelheid per kilo vlees of kaas sinds het midden van de vorige eeuw met ongeveer 2/3 gezonken.¹⁰

Naast de herkauwers produceert een heel ander soort levend wezen rijkelijk methaan. Het zijn termieten, eveneens begeerde dieren, die net als runderen cellulose kunnen splijten. Termieten produceren globaal geschat 20 miljoen ton methaan. Daarnaast zijn er nog meer insecten, die eveneens methaan produceren, maar hun bijdrage is nog onbekend.^11,12

Ook in de rijstvelden loeren gevaren

Daarin verenigen zich legioenen microben, die de kringloop van het methaan sturen en hun schaduw over de plantenkost werpen.¹³ Immers wie geloofd, met een paddenstoelen-risotto het klimaat te redden, die heeft het mis. Het bodemleven op de rijstvelden stoot globaal gezien evenveel methaan uit als de koeien op deze wereld.¹⁴ Natuurlijk heeft ook hier de teelttechniek invloed op de emissie: met bemesting door rijststro stijgt de methaanproductie – met nitraatbemesting daalt deze.¹⁵ Ook door het snelle droogleggen van de rijstvelden laten de emissies zich verlagen. Helaas word dan weer meer stikstofoxide geproduceerd – eveneens een klimaatgas.¹⁴

In Australië zoeken milieubeschermers naar een uitweg uit dit dilemma. Allereerst werd soja als alternatief overwogen, dat in Australië een gunstig klimaat aantreft. Het idee werd echter snel opgegeven, toen duidelijk werd, dat de plant bijna net zoveel water nodig heeft als katoen. Kangoeroes leverden de oplossing. Omdat ze maar ¼ van het methaan van runderen uitstoten,¹⁶ bekeerden vele milieubeschermers zich tot kangoeroetariërs: ze bakken kangoeroegehaktballen i.p.v. runderworstjes.¹⁷

Wie iets tegen het methaan ondernemen wil, moet niet stil blijven staan bij rijst en runderen. Moerassen, veengronden en meren produceren veel meer methaan dan de rijstvelden.¹⁸ Vanuit dit perspectief zou het, door de milieubeschermers fel bekritiseerde, droogleggen van moerassen in Zuidoost-Azië ten behoeve van oliepalm-plantages, een loffelijk streven zijn.
Dat is nu het mooie aan de ecologie: iedereen kan zich zijn eigen gezichtspunt uitzoeken, om het gewenste resultaat te behalen. Eet smakelijk!

Literatuur:

1. Connors S: How much methane does a cow actually produce? MuchAdoAboutClimate vom  1. Oct. 2014

2. Pradhan R: Do cows contribute more to global warming than cars? ScienceABC.com retrieved 4.4. 2017

3. Anon: Rinder könnten mehr Methan produzieren. Spiegel Online 27. März 2017

4. Lee MA et al: Forage quality declines with rising temperatures, with implications for livestock production and methane emissions. Biogeosciences 2017; 14: 1403-1417

5. Statista: Number of cattle worldwide from 2012 to 2016. Statista.com https://www.statista.com/statistics/263979/global-cattle-population-since-1990/

6. Food and Agriculture Organization of the United Nations: Grasslands, rangelands and forage Crops.  http://www.fao.org/agriculture/crops/thematic-sitemap/theme/spi/grasslands-rangelands-and-forage-crops/en/

7. Hristov AN: Historic, pre-European settlement, and present-day contribution of wild ruminants to enteric methane emissions in the United States. Journal of Animal Science 2012; 90: 1371–1375

8. Goldammer JG et al: Vegetation fires and global change. Challenges for concerted international action. A White Paper directed to the United Nations and International Organizations. In: Planet@Risk 2015; 3(1): 45-57

9. Hristov A: reducing the emissions intensity of livestock production. Global Research Alliance on Agricultural Greenhouse Gases, Livestock Research Group 2015

10. Wahlquist AK: Eating beef: cattle, methane and food production. Asia Pacific Journal of Clinical Nutrition 2013; 22: 16-24

11. McGinnis DF et al: Porewater methane transport within the gas vesicles of diurnally migrating Chaoborus spp.: An energetic advantage. Scientific Reports 2017; 7: e44478

12. Platthaus M: Insektenlaven verstärken die Klimaerwärmung. Laborpraxis Online vom 22. März 2017

13. Murrell JC: The microbial methane cycle. Environmental Microbiology Reports 2009; 1: 279-284

14. Khalil MAK et al: Emissions of greenhouse gases from rice agriculture. Report, July 16, 2009; United States. (digital.library.unt.edu/ark:/67531/metadc929925/)

15. Welte CU et al: Nitrate- and nitrite-dependent anaerobic oxidation of methane. Environmental Microbiology Reports 2016; 8: 941-955

16. Madsen J, Bertelsen MF: Methane production by red-necked wallabies (Macropus rufogriseus). Journal of Animal Science 2012; 90: 1364–1370

17. Grant E: Sustainable kangaroo harvesting: Perceptions and consumption of kangaroo meat among university students in New South Wales. Independent Study Project (ISP) Collection 2014; Paper 1755

18. Laanbroek HJ: Methane emission from natural wetlands: interplay between emergent macrophytes and soil microbial processes. A mini-review. Annals of Botany 2010; 105: 141–153