Gifspinnen
Door Udo Pollmer

Het kan in de keuken wel eens gebeuren: Een handpalmgrote jachtspin krabbelt uit de bananen. Zijn zulke vondsten alleen maar akelig of ook riskant? De levensmiddelenchemicus Udo Pollmer heeft de spinnen eens aan hun gifklieren gevoeld.

Steeds weer vinden tropische spinnen hun weg naar Duitsland. Het inreizen vindt meestal plaats via bananendozen als verstekeling. Gelukkig is het merendeel van de reizigers niet giftig, ook niet wanneer handpalmgrote, harige exemplaren met hun acht poten in de fruitafdeling van de supermarkt de klanten observeren.

Daar fruit koel opgeslagen word, zijn de dieren eerst nog traag, zodat ze meestal bij hun bananen blijven, maar in de warmte van de keuken komen ze tot leven. Wanneer een exemplaar...

... in de supermarkt door een van de klanten gezien wordt, dan schakelt de bedrijfsleider een plaagdierenbestrijder in, zodat deze – door speciale kleding beschermd – het ongedierte vangt. Thuis is men op zichzelf aangewezen.

Spinonderzoekers: De meesten zijn ongevaarlijk

Maar regelmatig zitten er kwaadaardige exemplaren tussen zoals de agressieve Braziliaanse dwaalspin, ook wel bananenspin genoemd (Phoneutria ssp.). Haar beet veroorzaakt nauwelijks verdraagbare pijn, krampen en hartkloppingen. De dood kan binnen een paar uur door verlamming van de luchtwegen intreden. Niet zelden hechten spinnen hun cocon aan de vruchten, waarin honderden babyspinnen erop wachten, eindelijk eruit te kunnen kruipen.

Er zijn nog andere gifspinnen, die per zuidvrucht bij ons belanden – zoals heremietspinnen of zwarte weduwen. Spinnenonderzoekers waarschuwen echter voor paranoia. Ze adviseren, de rust te bewaren, want de meeste kriebelaars zijn tenslotte ongevaarlijk. Daar bananenspinnen soms hun slachtoffers bespringen, is dan toch een respectvolle afstand raadzaam. Bij een beet zou het bijzonder belangrijk zijn, niet in paniek te raken – want anders pulseert het bloed heftiger en het gif word sneller door het lichaam verspreid.

Het reisgevaar: Bio- en Fairtrade fruit

De persvoorlichter van de Augsburgse brandweer houdt er rekening mee, dat in de toekomst vaker wat onaantrekkelijks uit de fruitkisten zal kruipen. Nadat zijn collega’s herhaaldelijk voor spin-alarm naar de supermarkt geroepen worden, verraadde hij aan de pers de reden: “Bio-bananen worden niet langer gefumigeerd. Daarom overleven de dieren de lange reis gemakkelijker”.

Graag word de klimaatsverandering als oorzaak voor die uitbreiding genoemd. De spinnen belanden echter bij ons, omdat ze geïmporteerd worden, omdat ze met bio bananen en Fairtrade-fruit naar ons toe komen. En niet omdat ze besloten hebben, hun tropische vaderland de rug toe te keren en een bananenschip te bestijgen, om naar ons gematigde Europa te emigreren.

Wanneer men ervan afziet om de bio-bananencontainer va insecten te ontdoen, dan moet maar de woning met pesticiden gefumigeerd worden, wanneer een onbekende jachtspin uit de fruitzak vlucht. Niemand weet, of de onzichtbare nakomelingen niet al de weg naar de sofa gemaakt hebben.

Gevangen spinnen worden op Internet verkocht

Door vaklieden gevangen spinnen worden naar het opvangstation gebracht. De beheerder biedt de vondsten uit het fruit vak op Internet aan, om ze in goede handen terecht te laten komen. Terwijl het publiek toegewijd over beperking van kunstmest discuteert, leggen de natuurbeschermers zich toe op het overplaatsen van gifspinnen en niet alleen deze. Op het Internet is er een levendige handel in giftige dieren. Ze worden door private kwekers aan geïnteresseerden doorverkocht en per post geleverd.

Om maar eens een oude uitdrukking te gebruiken: Spinnen zijn niet omkeerbaar. Ze vermeerderen zich. Zo gebeurde dat bij de grote bermzakspin – een kleine oranjegeel-groenachtige spin – die vermoedelijk in onbehandelde fruitkisten naar ons kwam: Haar beetwond voelt zich meestal aan als de steek van een wesp, maar kan zich lelijk ontsteken. Ondertussen is de grote spoorspin in Berlijn en Brandenburg al inheems geworden; hij is dol op het hoge gras. Experts adviseren nu om alleen met lange broek daar in de natuur te wandelen. En bij een beet heet het: niet krabben, maar liever meteen naar de spoedopname.

Gifspinnen zijn een reëel gevaar – zeker voor kinderen met hun geringe lichaamsvolume. Maar uit ongerustheid over onbelangrijke sporen van plantenbeschermingsmiddelen kopen moeders automatisch liever gezonde bio bananen. Hopelijk zonder achtpotigen – Eet smakelijk!

Literatuur

Jäger P, Blick T: Zur Identifikation einer nach Deutschland eingeschleppten Kammspinnenart (Araneae: Ctenidae: Phoneutria boliviensis). Arachnologische Mitteilungen 2009; 38: 33–36

Vetter RS et al: Spiders (Araneae) found in bananas and other international cargo submitted to North American arachnologists for identification. Journal of Medical Entomology 2014; 51: 1136-1143

Florez ED et al: Accidentes pôr mordedura de la araña de las bananeras Phoneutria boliviensis(Araneae, Ctenidae) en la región de Uraba, Colombia. Entomólogo 2003; 96: 1-4

Kobelt M, Nentwig W: Alien spider introductions to Europe supported by global trade. Diversity & Distributions 2008; 14: 273–280

Hoxha R: Two Albanians die from black widow spider bites. BMJ 2006; 333: 278

Rahmani F et al: Poisonous spiders: bites, symptoms, and treatment; an educational review. Emergency 2014; 2: 54-58

Mebs D: Gifttiere. WVG, Stuttgart 2000

Steeb N: Feuerwehr: Immer mehr exotische Spinnen wegen "Bio" - Augsburger-Allgemeine Online v. 10. Okt. 2012

Diaz JH: The global epidemiology, syndromic classification, management, and prevention of spider bites. American Journal of Tropical Medicine & Hygiene 2004; 71: 239–250

Anon: Ammen-Dornfinger: Gefährliche Giftspinne breitet sich in Berlin aus. Welt-Online am 30. Juli 2016

Lenz L: Für den Menschen gefährlich. Die giftige Dornfingerspinne breitet sich in Deutschland aus. Forschung und Wissen.de vom 13. Sept. 2016

Anon: World’s deatliest spiders nesting on my banana from Sainsbury’s: Family forced to spend three nights in hotel and have their property fumigated. Daily Mail Online, 4. Nov. 2013

Anon: Spinnen in Deutschland: Immer mehr neue Arten. T-Online, ohne Datum