Inductie koken
Door Udo Pollmer
Het is de laatste mode in de keuken: Inductie kookplaten. Het zijn kookplaten waarbij de pannen niet door een hete plaat, maar direct door een magneetveld verhit worden. Het probleem: Electrische en magnetische velden kunnen ook in het lichaam spanning opwekken. Vanaf een bepaalde sterkte reageren zenuwen en spieren.
Een goedkeuring van het Zwitserse Ministerie voor Gezondheid laat nu de oren spitsen: Onderwerp is een keuken technisch nieuwigheidje waarover nog maar verdomd weinig betrouwbare data zijn: de inductiekookplaat. Het gaat er niet om, dat er nu van ambtswege aandacht getrokken moet worden, nadat de angst voor de magnetron is gaan liggen;; de keuringsinstantie wil bij dit mistig thema definitief helderheid.
We mogen niet vergeten: Bij de magnetronovens waren er in het begin ook problemen, omdat men die tijdens bedrijf kon openen. Destijds gebeurde het...
...wel eens dat koks daaraan blind werden. Intussen zijn de apparaten zo geconstrueerd, dat er werkelijk niets meer gebeuren kan. Echter nieuwe technieken herbergen nieuwe risico’s.
Inductieplaten zijn kookplaten, waarbij de pannen niet door een hete plaat, maar direct door een magneetveld verhit worden. Dat opwarmen gaat vliegensvlug; draait men de kookplaat uit dan is de energietoevoer meteen weg, net als koken met gas. Energie-beleidsmatig zijn inductiekookplaten de nieuwste mode in de keuken. De energiebesparing lag na berekening door de Stichting Warentest bij een ruime 5 euro per jaar. Vandaag zijn dat wel een aantal euro’s meer.
Het natuurkundig proces, om magneetvelden in hitte om te zetten even in ’t kort: Het magnetisch veld produceert in de elektriciteit geleidende pannenbodems een kringvormige wervelstroom. De ferromagnetische materialen dringen hen in de buitenste laag van de bodems, wat tot een sterke verhitting voert. Daarbij reden ont-magnetiseringen op, die eveneens hitte produceren. Zo zien de natuurkundigen het.
Helaas word het magneetveld maar ten dele door de pan geabsorbeerd, zodat de kookplaat een strooiveld aan de omgeving afgeeft. Bovendien kan een klein deel van de elektrische stroom bij het vastpakken van de pan door het lichaam vloeien, de zogenaamde lekstroom. Het probleem: Elektrische en magnetische velden kunnen principieel ook in het lichaam stroom opwekken. Vanaf een bepaalde sterkte reageren zenuwen en spieren.
Vage grenswaardes
De grenswaardes zijn zo aangelegd, dat ze met een factor 50 onder deze werkingsgolven blijven. Heel precies weet men het niet, want de stroom laat zich in het menselijk lichaam niet meten – ze moesten op grond van gecompliceerde hulpmetingen door simulaties berekend worden, in de hoop, dat het resultaat op de een of andere manier zou passen.
Daar dit zelfs voor natuurkundigen te gecompliceerd is, worden uit de vage grenswaardes nog willekeurige referentiewaardes afgeleid, die echter gemakkelijker te bepalen zijn. Vertrouwenwekkend is zulke eierdans zeker niet. Nu heet het, wanneer deze referentiewaardes aangehouden worden, alles in orde zou zijn, natuurlijk vooropgezet dat de kok zich zijnerzijds aan de regels van de keukennatuurkunde houdt: Hij neemt dus een kooktoestel waarvan de bodem volkomen vlak is – ofschoon er voor deze kookplaten ook pannen met tamelijk oneven bodems verkocht worden. Bovendien moeten de pannen precies op de kookvelden passen – hoe gemakkelijk word in het heetst van de strijd ook wel eens een kleinere pan op het kookveld geplaatst? De pannen dienen gecentreerd op de velden staan – maar op de gladde plaat verschuiven ze bij het omroeren.
Belasting vooral voor kinderen en zwangere vrouwen
Omdat de Zwitsers willen weten, wat er gebeurd, wanneer de kok bij wijze van uitzondering geen natuurkundige is, hebben ze vrij in de handel te koop zijnde kookplaten in eigen regie getest. Resultaat: Wanneer het vreemd loopt, kunnen de grenswaardes overschreden worden. Aan de hoogste belasting staan kinderen en zwangere vrouwen bloot, het minste corpulente heren. Opvallend was een professioneel apparaat voor restaurants, dat rijkelijk power geeft: Bij hem lag de belasting beduidend hoger. Koks die lang achter het fornuis staan, zullen dus met gas of keramiek beter bediend zijn.
Leest men de goedkeuring nauwkeurig door, dan blijft een komisch gevoel hangen. Niet omdat daar expliciet gevaar gevonden werd, maar omdat zelfs aangewezen vaklieden ondanks zorgvuldige metingen uiteindelijk alleen kunnen speculeren.
Samenvatting: Niets precies weet men niet. Maar wanneer er iemand is die zich achter de inductieplaat geen zorgen hoeft te maken, ben ik het. Eet smakelijk!
Literatuur:
Bundesamt für Gesundheit: Induktionskochherd. Bern 11. Okt. 2016
Empfehlung des Rates vom 12. Juli 1999 zur Begrenzung der Exposition der Bevölkerung gegenüber elektromagnetischen Feldern (0 Hz – 300 GHz). 1999/519/EG; Amtsblatt der Europäischen Gemeinschaften L 199/59, 30. 7. 1999
Zweiter Durchführungsbericht 2002-2007 der Kommission vom 1. September 2008 über die Anwendung der Empfehlung 1999/519/EG des Rates vom 12. Juli 1999 zur Begrenzung der Exposition der Bevölkerung gegenüber Elektromagnetischen Feldern (0 Hz – 300 GHz) KOM(2008) 532 endg.
Hirose M: Electromagnetic interference of implantable unipolar cardiac pacemakers by an induction oven. Pacing and Clincial Electrophysiology 2005; 28: 540-548
Anon: Heiß, die kalte Platte. Stiftung Warentest 2009; H.9 S.56-62
Bundesamt für Strahlenschutz: Häufig gestellte Fragen zum Thema "Elektrische und magnetische Felder bei Haushaltsgeräten"
Zaret MM: Cataracts following use of microwave oven. New York State Journal of Medicine 1974; 74: 2032-2048
Classic K: Microwave ovens. Health Physics Society 2016
International Commission on Non-Ionizing Radiation Protection: Guidelines for limiting exposure to time-varying electric and magnetic fields (1 Hz to 100 kHz). Health Physics 2010; 99: 818–836
