Levensmiddelenindustrie
Door Udo Pollmer
Chia-zaden staan momenteel volop in de belangstelling. Ze belanden onder andere in hippe müesli-mixen of supergezond brood. Levensmiddelen chemicus Udo Pollmer is echter wantrouwend: Hij waarschuwt voor een valse hype met de Zuid-Amerikaanse zaden.
Chia is het nieuwe „superfood“, en eentje “met een grondige werking”; het zou niet slechts “gezond” zijn, maar “bijzonder gezond”. Hysterisch bejubelen gezondheidsbladen over de wonderbaarlijke krachten die zijn weerga niet kent. Maar in werkelijkheid bestaat er voor de ronkende volzinnen totaal geen enkel serieus bewijs. Voorzover er studies voorhanden zijn, tonen die...
...de nutteloosheid inzake hart-gezondheid of lichaamsgewicht; Dierproeven voeden zelfs de gedachte, dat chia ontstekingen en allergieën bevordert.
Het klopt echter, dat de Azteken al in de Precolumbiaanse tijd chia aten. In de loop van de eeuwen raakte de plant in vergetelheid, mede doordat de Spaanse veroveraar de interesse erin verloren, toen zij zagen, dat ze op Europese bodem niet gedijden. Zo liet het enthousiasme voor dat superbe Superfood 500 jaren op zich wachten. De herontdekking hebben we te danken aan de voederindustrie, die 15 jaar geleden bij wijze van proef, kippen met chia voerden. Toen die echter eieren met kleinere dooiers legden, verdween de interesse. En wat doet een slimme handelaar, wanneer zijn waar niet voor de voerbak deugt? Hij kiept het vogelvoer in de müesli en kondigt het aan als “superfood”.
Twijfel, of we chia-zaden goed kunnen verteren
Voor chia spreekt desalniettemin, dat het meer calorieën levert dan dezelfde hoeveelheid van een gerijpte Emmentaler; Het vetgehalte van de zaden gaat zelfs gelijk op met de kaas, maar daarvoor in de plaats scoort de Emmentaler met beduidend meer eiwit, en dan ook nog in smakelijkere vorm. Er bestaat gerede twijfel, of ons lichaam het chia-eiwit en de minerale stoffen in werkelijkheid compleet opnemen kan. Per slot van rekening bevat het zaad afweerstoffen, die de menselijke spijsvertering remmen. Vervelend werkt de maximaal toegestane hoeveelheid van 15 gram chia, dus een eetlepel vol, die de consument per keer mag eten – aldus heeft de Europese Levensmiddelen Autoriteit EFSA besloten. Hun motivatie: Er zijn nog te weinig ervaringen voorhanden met het voor Europa nieuwe levensmiddel.
Ondertussen stapelen de klachten over spijsverteringsproblemen zich op. Het valt te vrezen, dat de korrels een onaangenaam neveneffect zouden kunnen hebben, waarover men het niet graag heeft. Oorzaak is hun opvallendste eigenschap: chia bindt een 25-voudige hoeveelheid water. Bij inname van vers zaad kan het gebeuren, dat deze tijdens de darmpassage opzwellen en daarbij vloeistof uit het weefsel trekken. Van vergelijkbare producten zoals lijnzaad, die maar half zoveel water binden, is het bekend, dat die daarbij ontstane compacte massa soms alleen nog maar operatief verwijdert kan worden.
Chia zou als superslijm carrière kunnen maken
Daar waar chia inheems is, wordt ze gewoonlijk als troebele frisdrank met wat vruchtensap genuttigd, een bereidingswijze die geen bezwaren kent. Haar vermogen om een heleboel water te binden, wekte intussen ook de nieuwsgierigheid van de levensmiddelenindustrie. Met dergelijke potentieel bronmateriaal zijn calorie-reducerende producten te maken, op grond van hun emulgerende eigenschappen vervangt het slijm in koekjesdeeg de eieren, in consumptie-ijs de slagroom. Het is niet echt een superfood, maar als superslijm kunnen de zaden het nog ver schoppen.
Oorspronkelijk stamt chia uit Mexico en Guatemala. Maar om de naar water- en zon hongerende planten ook buiten Midden-Amerika te kunnen oogsten werd ze kweek technisch veranderd. Ook de aanplant is allesbehalve traditioneel: Door het zaadgoed te behandelen met plantenhormonen laat zich het ontkiemen synchroniseren. Voor het uitzaaien wordt de akker met een, in de EU verboden, bodemherbicide vrij van onkruid gemaakt. Om de rijping te bevorderen worden de velden voor de oogst met paraquat besproeid, eveneens een omstreden herbicide. Kennelijk wil men door een snellere rijping de zwermen vogels een hak zetten, die eveneens de chia-velden leeg willen halen.
De opbrengst is vergeleken met andere voedselplanten eerder wat achtergebleven. Daarmee blokkeert de chia aanplant akkerbouwgebied, die met beproefde culturen meer mensen zouden kunnen verzadigen. En dat alles alleen maar om een opgewonden superfood-szene met veel te duur superslijm te verzorgen. Eet smakelijk!
Literatuur
NDR: Chia-Samen und Co.: Klein, aber sehr gesund. Sendedatum 8.12.2015
EFSA: Opinion of the Scientific Panel on Dietetic Products, Nutrition and Allergies on a request from the Commission related to the safety of chia (Salvia hispanica L.) seed and ground whole chia seed as a novel food ingredient intended for use in bread. EFSA Journal 2005; 278: 1-12
EFSA: Opinion on the safety of 'Chia seeds (Salvia hispanica L.) and ground whole Chia seeds' as a food ingredient. EFSA Journal 2009; 996: 1-26
Rawl R, Browne L: Watch it grow: esophageal impaction with chia seeds. American College of Gastroenterology: Annual Scientific Meeting Abstracts. 2014: No. P643
Healwithfood: How to eat chia seeds without getting constipated or bloated. Healwithfood.org Retrieved 19.1.2015
Ayerza R, Coates W: Dietary levels of chia: influence on yolk cholesterol, lipid content and fatty acid composition for two strains of hens. Poultry Science 2000; 79: 724-739
Peiretti PG, Gai F: Fatty acid and nutritive quality of chia (Salvia hispanica L.) seeds and plant during growth. Animal Feed Science and Technology 2009; 148: 267-275
Ayerza R, Coates W: Dietary levels of chia: influence on hen weight, egg production and sensory quality, for two strains of hens. British Poultry Science 2002; 43: 283-290
Sellerberg U: Leinsamen: Nahrung und sanftes Abführmittel. Pta Forum Online, 29.7.2013
Cordain L: Chia Seeds. The Insider o.J, Vol 6 (2): 4-6, 8-9
Ting IP et al: Chia: a potential oil crop for arid zones. Proceedings of the 1st International Conference of New Industrial Crops and Products. 1990: 197-202
Peiretti PB, Meineri G: Effects on growth performance, carcass characteristics, and the fat and meat fatty acid profile of rabbits fed dietswith chia (Salvia hispanica L.) seed supplements. Meat Science 2008; 80: 1116-1121
Monroy-Torres S et al: Protein digestibility of chia seed Salvia hispanica L. Revista Salud Publica y Nutricion 2008 Enero-Marzo (9)
Fernandez SM et al: Impact of chia (Salvia hispanica L) on the immune system: preliminary study. Proceedings of the Nutrition Soceity 2008; 67 (OCE): E12
Nieman DC et al: Chia seed does not promote weight loss or alter disease risk factors in overweight adults. Nutrition Research 2009; 29: 414-418
García Jiménez S et al: Allergen characterization of chia seeds (Salvia hispanica), a new allergenic food. Journal of Investigational Allergology and Clinical Immunology 2015; 25: 55-56
Coates W, Ayerza R: Production potential of chia in northwestern Argentina. Industrial Crops and Products 1996; 5: 229-233
Cahill JP: Ethnobotany of chia, Salvia hispanica L. (Lamiaceae). Economic Botany 2003; 57: 604-618
Borneo R: Chia (Salvia hispanica L) gel can be used as egg or oil replacer in cake formulations. Journal oft he American Dietetic Association 2010; 110: 946-949
Hashemi A, Estilal A: Seed germination response of golden Chia (Salvia columbariae Benth.) to low temperature and gibberellin. Industrial Crops and Products 1994; 2: 107-109
Campos BE et al: Optimization oft he mucilage extraction process from chia seeds and application in ice cream as a stabilizer and emulsifier 2016; 65: 874-883
Ulbricht C et al: Chia (Salvia hispanica): a systematic revview by the natural standard research collaboration. Reviews of Recent Clinical Trials 2009; 4: 168-174
De Souza Ferreira C et al: Effect of chia seed (Salvia hispanica L.) consumption on cardiovascular risk factors in humans: a systematic review. Nutricion hospitalaria 2015; 32: 1909-1918
Timilsena YP et al: Molecular and functional characteristics of purified gum from Australian chia seeds. Carbohydrate Polymers 2016; 136: 128-136
