Levensverwachting
Door Udo Pollmer 

Een hoge levensverwachting is vooral genetisch bepaald, citeert onze columnist Udo Pollmer uit een studie. En gaat verder: Het aanhoudende aandringen op een “gezonde” leefstijl is derhalve tamelijk nutteloos.

We worden steeds ouder. Wanneer de levensverwachting stijgt, dan moet vadertje dood een beetje geduld betrachten en dat is geruststellend. En nu komen twee meldingen als geroepen. De “levensverwachting is wereldwijd met zes jaar gestegen”, bericht Spiegel Online. En een Wetenschappelijke website meldt, “Slimme mensen leven langer”. Zou het kunnen zijn, dat de wereld verstandiger wordt?

De Spiegel beroept zich op een studie met over de 700 auteurs, gefinancierd door de Melinda & Bill Gates Stichting. Daarvoor werden ruim 20 jaar lang...

...meer dan 35.000 databases uit 188 landen bijeengebracht. Een geweldige onderneming, wanneer men bedenkt, dat zich daaronder ook staten bevinden als Zuid-Soedan of Lesotho. Dan gaan je oren spitsen.

Daaruit komen immers gewoonlijk gedetailleerde statistieken met diagnoses naar voren, waarvoor men gewoonlijk modern uitgeruste universiteitsklinieken nodig heeft. Daarbij zijn de culturele verschillen in de beoordeling van de ziektesymptomen zo groot, dat het vergelijken met elkaar niet toegestaan is. De statistieken hebben hun copieuze cijfersalade weliswaar fantasievol aangemaakt, maar bij nadere beschouwing serveren zij een compositie van gebakken lucht.

Gezonder gevoed? Meer geïnteresseerd in schoolsport?

Het klopt, de levensverwachting stijgt wereldwijd. Er worden meer mensen verzadigd dan voorheen, er is steeds meer hoogwaardig dierlijk eiwit. Zonder honger word er langer geleefd. Het grootste effect heeft zuiver drinkwater en zuiveringsinstallaties, omdat iedere verbetering van de hygiëne de kindersterfte laat dalen. Dat brengt statistisch de meeste gewonnen levensjaren.

Wanneer, naar men zegt, dat een heden ten dage geboren Japanse of een zuigeling in Lesotho een levensverwachting heeft van 83 resp. 48 jaren, dan blijft dit eveneens wishful thinking. Niemand kan een pasgeborene voorspellen, wanneer het zal gaan overlijden. Niemand heeft weet van de oorlogen, de catastrofen en de ziekteverwekkers, die in de komende 50 jaren geschiedenis zullen schrijven. Gelukkig maar!

Maar hoe zit het dan met uitgeslapen bovenkamertje en het langer leven? Volgens een hele reeks studies worden intelligente kinderen ouder dan minder slimme. Dat gaf veel ruimte voor speculaties. Heeft de sluwere knaap zich in de loop van zijn leven gezonder gevoed? Heeft het schrandere meisje zich vooral voor schoolsport geïnteresseerd? Of steekt er heel wat anders achter?

Deze vragen werden nu in drie tweelingenstudies nagegaan. Daarmee kan men testen, of eigenschappen erfelijk zijn of dat ze van leefomstandigheden afhankelijk zijn: Bij de vergelijking van eeneiige tweelingen met dezelfde genetische uitrusting, met niet identieke twee-eiige tweelingen, ziet men hoe sterk een eigenschap genetisch bepaald is. Voor het geval de hogere levensverwachting daadwerkelijk aan een intelligente leefwijze te danken is, dan dient zich een keur aan preventiemaatregelen aan. 

Lifestyle droeg hoogstens 5 procent aan het succes bij

Toen de onderzoekers de gegevens van de drie studies samen vieten, smolt echter de invloed van de intelligentie op de levensverwachting en daarmee ook de slimme besluiten. Het maakte niet uit hoe de gegevens opgewerkt werden, het resultaat bleef steeds hetzelfde: De leefstijl droeg hoogstens 5 procent aan het resultaat bij. De levensverwachting was, om de hoofdauteur Rosalind Arden te citeren. “bijna volledig genetisch bepaald”.

Dat resultaat klopt vermoedelijk – en dan nog is ook deze overtuigingskracht beperkt: Het komt er immers op aan, met welke leefomstandigheden een levend wezen te maken krijgt. Kenmerken, die in onze maatschappij van nut zijn, kunnen op andere plaatsen, en in andere tijden, nadelig zijn. Alleen wanneer de levensomstandigheden over een langere periode stabiel blijven, dan biedt de leeftijd van de ouders daadwerkelijk een aanwijzing voor de levensverwachting van de kinderen.

Echt van nut is een ander inzicht: Het ‘nudging’, het alsmaar vriendelijk aandringen op een “gezonde” leefstijl, is daarmee nutteloos. Het ontneemt de mensen hun rust en bedriegt het uiteindelijk met zinloze bezigheden in waardevolle levenstijd. Globaal gezien zijn het vooral drie dingen, die een mens werkelijk nodig heeft, om oud te worden: Zuiver drinkwater, een goede riolering en vooral: altijd genoeg te eten. Eet smakelijk! 

Literatuur

Anon: Lebenserwartung ist weltweit um sechs Jahre gestiegen. Spiegel Online 27. 8. 2015

Global Burden of Disease Study 2013 Collaborators: Global, regional, and national incidence, prevalence, and years lived with disability for 301 acute and chronic diseases and injuries in 188 countries, 1990–2013: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2013. Lancet 2015; 386: 743–800

Arden R et al: The association between intelligence and lifespan is mostly genetic. International Journal of Epidemiology 2015 epub ahead of print

Pappas S: Smart people live longer – here's why. m.lifescience.com/ 12. August 2015