Levensmiddelen etikettering

Door Uwe Knop

Vaal wordt verondersteld dat de Nutri-Score ons zou helpen gezondere voedingskeuzes te maken. Maar is dat ook werkelijk zo? Voedingswetenschapper en studies-expert Uwe Knop bestudeerde de Nutri-Score en de bijdrage die hij zou leveren aan een gezondere voeding.

Kan de Nutri-Score erbij helpen, een gezondere voeding te promoten?

In theorie zou de Nutri-Score door de kleurenopdruk in ABCDE van groen naar rood, moeten helpen om "het gezondere alternatief“ te kiezen. Dit is...

...echter niet meer dan wishful thinking. De "etikettering" van voedselverpakkingen suggereert namelijk een onderscheid tussen "gezond en ongezond" dat in werkelijkheid niet bestaat - in twee opzichten: ten eerste betekent "groen" niet dat deze voedingsmiddelen de gezondheid beter bevorderen of beschermen dan voedingsmiddelen met een rode score, aangezien hier geen wetenschappelijk bewijs voor bestaat.

Ten tweede is een algemene indeling in "gezonde“ en “ongezonde“ voedingsmiddelen niet mogelijk - alle gespecialiseerde voedingswetenschappelijke instellingen in Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland zijn het hierover volkomen eens (zie het volgende kader).

Zeven duidelijke uitspraken - Voedingswetenschappers: Geen indeling in gezonde en ongezonde voedingsmiddelen!

Al in 2019 ondervroeg de Focus Online-expert Uwe Knop de zeven belangrijkste vakorganisaties van voedingswetenschappen in het Duitstalige bereik over de "indeling van levensmiddelen in gezond en ongezond". Onafhankelijk van elkaar waren de voedingsdeskundigen unaniem in hun mening. Laat u zelf verrassen door de samenstelling van de uiterst eensluidende verklaringen van de Duitse Vereniging voor Voeding (DGfE), de Zwitserse Vereniging voor Voeding (SGE), de Oostenrijkse Vereniging voor Voeding (ÖGE), het Duitse Federale Centrum voor Voeding (BZfE), het Duitse Instituut voor Humane Voeding Potsdam-Rehbrücke (DIfE) en de twee beroepsverenigingen in Duitsland en Oostenrijk, de Vereniging van Voedingsdeskundigen in Oostenrijk (VEÖ) en de Vereniging van Voedingsdeskundigen in Duitsland (VDOE):

1. "We hebben geen strikte regels of een indeling in gezonde en ongezonde voedingsmiddelen nodig. Het gaat erom hoeveel je ervan eet." Harald Seitz, hoofd van de afdeling Public Relations, Federaal Centrum voor Voeding (BZfE) (maart 2019)
2. "We vinden de algemene categorisering van gezond en ongezond moeilijk. Want of een voedingsmiddel uiteindelijk gezond of ongezond is, wordt bepaald door de geconsumeerde hoeveelheid." Sonja Schäche, hoofd Pers en Public Relations, Duits Instituut voor Humane Voeding Potsdam-Rehbrücke (DIfE) (maart 2019)
3. "Er bestaan geen verboden voedingsmiddelen. De combinatie van levensmiddelen in de juiste verhoudingen is wat een uitgebalanceerd voeding uitmaakt", Thomas Krienbühl, communicatiedeskundige, Zwitserse Vereniging voor Voeding SGE (maart 2019)
4. "Voeding kunnen niet worden gecategoriseerd als 'gezond' of 'ongezond'. De doorslaggevende factoren voor een evenwichtige voeding zijn de hoeveelheid, combinatie en bereiding van voedsel." Alexandra Hofer, Managing Director, Oostenrijkse Vereniging voor Voeding (ÖGE) (maart 2019)
5. "Wij houden het niet voor zinvol is om voedsel in te delen in gezonde- en ongezonde levensmiddelen. Het gaat erom hoeveel ik waarvan eet." Antje Gahl, hoofd van de afdeling Public Relations, Duitse Vereniging voor Voeding (DGE) (maart 2019)
6. "Spreken over 'gezonde' of 'ongezonde' levensmiddelen, schiet tekort bij de complexiteit van voeding. Populistische aanbevelingen van individuele zogenaamd 'gezonde' levensmiddelen of zelfs verboden voor vermeende 'ongezonde' levensmiddelen hebben de neiging contraproductief te zijn en kunnen leiden tot verwarring bij de consument." Dr. Andrea Lambeck, Managing Director, BerufsVerband Oecotrophologie e. V. (VDOE) (mei 2019)"
7. “De relatie tussen mens en voedsel is te complex om er een nuttige categorisering van goede en slechte voedingsmiddelen uit af te kunnen leiden." Andreas Schmölzer, 1e bestuursvoorzitter, Oostenrijkse Vereniging van Voedingsdeskundigen (VEÖ) (mei 2019) De Nutri-Score kan er dus niet bij helpen, om een gezondere voedingspatroon te bevorderen.

Welke nieuwigheden bestaan er met betrekking tot de voedseletikettering en hoe beïnvloeden deze de beslissingen van consumenten?

Vanaf 2024 gelden er strengere richtwaarden voor vezels, suiker en zout. Dit is bedoeld om de gezondheidsmoralisten "gerust te stellen" die herhaaldelijk hebben geklaagd dat de huidige waarden te laks zijn. Fabrikanten kunnen nu een groenere score krijgen als ze meer vezels en minder suiker en zout in hun voedsel verwerken. Maar afgezien van het feit dat de "hoeders van gezonde voedingsideologieën" verheugd zijn, heeft dit geen relevant effect - zeker niet op de gezondheid van mensen. Het is pure window-dressing, een knieval voor de moraliserende neo-puriteinse tijdgeest.

Waarom bestaat er kritiek op de Nutri-Score en waarom wordt er beweerd, dat er geen beweis voor het nut ervan aangetoond is?

Er zijn twee wezenlijke kritiekniveaus:

1. De indeling in gezonde en ongezonde voedingsmiddelen is noch wetenschappelijk verdedigbaar noch aanbevelingswaardig - en ook al wordt er steeds opnieuw op gewezen, ook officieel, dat de Nutri-Score dit niet kan – lijkt het bedoeld om op een subtiele manier juist dat te suggereren en dat doet hij dan ook. Mensen geloven dat "gezonde" producten groen zijn en "ongezonde" producten rood.
2. De Nutri-Score betekent dat consumenten meer zullen betalen voor voedsel van mindere kwaliteit. Dit komt doordat vaste ingrediënten zoals energie- en smaakdragers (suiker, vet en zout) worden vervangen door "gezonde", niet-substantiële vulstoffen om de "groene punt" te halen. Zo zal de gewone, onschuldige suiker steeds vaker vervangen gaan worden door calorieloze zoetstoffen. Ook de smaak lijdt hieronder. Kortom, er is geen wetenschappelijke basis voor de voorgestelde indeling in een puntensysteem. Deze waarden zijn niet gebaseerd op (causaal) bewijs, maar op de vrijpostigheid van vindingrijke onderzoekers, die ze naar eigen willekeur bepaald hebben.

Er bestaat geen enkel bewijs voor een gezondheidsvoordeel - en er zal nooit een wetenschappelijke evaluatie ("effectiviteitsanalyse") komen, om de gezondheidsrelevante effecten te beoordelen (zoals effecten op hartaanvallen, beroertes, kanker, levensduur). Waarom? Deze analyses zijn in de praktijk onuitvoerbaar.

Kan de Nutri-Score helpen bij gewichtsverlies?

Nee, daar tellen andere parameters. Wie duurzaam gewicht wilt verliezen, die dient zijn eigen weg te gaan – en wel levenslang. Dit betekent dat de voedselomstelling op de lange termijn perfect moet passen bij de eigen persoonlijkheid, metabolisme en levensstijl. Alleen degenen die deze geïndividualiseerde oplossing om af te vallen consequent, vastberaden, met plezier en passie toepassen, zullen niet alleen kilo's verliezen, maar zullen ook in staat zijn om hun nieuwe, afgeslankte streefgewicht op de lange termijn te behouden. De dagen van algemene "one-fits-all-concepten“ en vaste dieetplannen zijn voorbij.

Kan de Nutri-Score ook negatieve effecten hebben?

Dat is heel goed denkbaar in tijden als deze, waarin permanent angst voor "ongezond eten" gevoed en dagelijks angewakkerd word. De Nutri-Score kan bijvoorbeeld (voedings)gevoelige en gezondheidsbewuste consumenten afschrikken. Er zullen zeker veel mensen zijn die niets zullen kopen met een rode score - simpelweg uit angst om "ongezond" voedsel te eten.

De Nutri-Score zou dus kunnen leiden tot een nieuwe vorm van eetstoornis: Deze "scorectici" zijn het resultaat van gematigde orthorektici die "on-top" een uitgesproken rode score-aversie ontwikkelen. In het belang van de consument is het te hopen dat veel bedrijven zich niet houden aan de (nog steeds vrijwillige) Nutri-dwang, duidelijk stelling nemen en hun voedsel alleen "vrij van" blijven aanbieden - vrij van vrij verzonnen stoplicht-scores zonder enig voordeel voor de gezondheid van mensen.

Over de expert:

Uwe Knop, geboren in 1972, is afgestudeerd voedingswetenschapper, auteur en spreker bij beroepsverenigingen, ondernemingen en artsenopleidingen. Zijn boek "Erfolgreich abnehmen und schlank bleiben" is gepubliceerd bij Springer-Verlag.