EHEC
Door Udo Pollmer

Enkele dagen geleden werd weer een kind met een zware EHEC-infectie opgenomen in het ziekenhuis. Maar het Robert-Koch-Instituut had toch vier jaren geleden de uitbraak voor beëindigt verklaard.

Vier jaren is het allergrootste levensmiddelenschandaal nu geleden, dat het na-oorlogse Duitsland geschokt heeft: knapperige taugé, die met EHEC-kiemen besmet waren, eisten 53 dodelijke slachtoffers. Ruim 4000 personen werden ziek, 855 ontwikkelden een levensbedreigende beschadiging aan de nieren, het hämolytisch-urämisch syndroom, afgekort HUS. Volgens deze maatstaf was het zelfs wereldwijd de zwaarste EHEC-crisis.

Drie maanden duurde de uitbraak, en eind juli 2011 verklaarde het Robert-Koch-Instituut die voor beëindigt. Is nu uiteindelijk alles weer in orde? Niet helemaal. Vele patiënten van de gezondheidsbewuste keuken klagen tot op de dag van...

...vandaag over concentratieproblemen, slaapstoornissen en hoofdpijn en velen zijn voortaan op dialyse aangewezen. Naar opgave van de behandelende artsen zou de toestand bij een op de vier patiënten zich intussen opnieuw verslechteren.
Hoe kon het tot deze catastrofe komen? Eerst en vooral door het idee, dat gekiemde zaden gezond zouden zijn en ten tweede door het zwijgen van de media. Immers, de hoogste federale overheid, het Bundesinstitut für Risikobewertung in Berlijn, had de bevolking op tijd gewaarschuwd voor het kiemgevaar bij taugé. Echter onze gezondheidsredacties gaven er de voorkeur aan om af te zien op het nagenoeg verplichte doorgeven van de ambtelijke waarschuwing.

Verhoogd risico door tauge

Tot op heden bleek de szene van de gezonde eters niet onder de indruk van het voorval. Ofschoon bij gekiemde zaden altijd een verhoogd risico bestaat, raden zelfs ziekenfondsen zelfgekweekte kiemen aan als zijnde pure gezondheid – om terloops te vermelden dat kantines beter daar vanaf kunnen zien. Maar die schijnen dat niet te kunnen lezen. Artsen klagen dat zelfs op EHEC-congressen alweer taugé geserveerd word.

We zijn er nog een keer goed vanaf gekomen. De ironie van het verhaal wil dat de hulp voor veel patiënten, - vooral jonge, gezondheidsbewuste vrouwen waren getroffen – juist van zulke zijde kwam, die zij voorheen nog beslist afgewezen zouden hebben. Een tot op heden niet toegelaten medicament genaamd Soliris uit gen-technische afkomst, hielp hun aan de dood te ontsnappen. Zou dit middel in India uitgeprobeerd zijn geweest, dan had de publieke opinie zich opgewonden over scrupluleuze “Gen-concerns”, die vreselijke proeven op mensen in de Derde Wereld uit zouden voeren.

Niet alleen de patiënten leden onder de gevolgen van de epidemie, maar ook de ziekenhuizen, die de intensive-care patiënten verzorgt hadden. Ze kwamen in de rode cijfers terecht. Drie Noord-Duitse Universiteitsklinieken mochten destijds bedragen van drie tot vijf miljoen euro uit eigen zak betalen, want het systeem van onkostenvergoedingen dekt niet de extra kosten in geval van een uitbraak van een epidemie. Het geld van de verzekerden rijkte voor het AOK echter nog, om instructies voor de kiemteelt thuis, op internet te zetten.

Ziekenhuizen blijven met de kosten zitten

Oproepen van de klinieken aan Bond en Landen, om de kosten over te nemen, bleven zonder succes. In plaats daarvan werden de klachten van de groentetelers verhoord. In totaal kregen ze van de EU 226 miljoen euro schadevergoeding door uitblijvende consumptie. Tijdens het EHEC-schandaal waren op de komkommers van een Spaanse biologische kweker eveneens EHEC kiemen ontdekt – zij het andere als in Münsterland. In plaats van de kweker om rekenschap te vragen – EHEC is altijd een gevaarlijke ziekteverwekker – kregen de Spaanse groenteproducenten 71 miljoen euro uit de grote pot; de Duitse kregen overigens 16 miljoen.

Wat werd uit de onderneming, die de taugé gekweekt had? Een medewerkster van de verantwoordelijke bio-tuinderij in Bienenbüttel was zelf ook ziek geworden van deze kiemen. De firma begon een rechtszaak en eiste schadevergoeding van het Bondsministerie voor risicotaxatie De Rechtbank Braunschweig wees dit echter af. Daarmee nam de onderneming geen genoegen: De producent, zo lees ik in een tot nu toe niet tegengesproken bijdrage van een expert van het Nedersaksische Ministerie van Landbouw, heeft van de Deelstaat Nedersaksen een hoge som geld verkregen in een bijna verzwegen rechtszaak”. Zo heeft ieder levensmiddelen-schandaal verliezers en winnaars.

Literatuur:

Appel B et al (Hrsg): EHEC-Ausbruch 2011. Aufklärung des Ausbruchs entlang der Lebensmittelkette. BfR Wissenschaft 2011 (H.4)

BfR: Hohe Keimbelastung in Sprossen und küchenfertigen Salatmischungen. Aktualisierte Stellungnahme 017/2011 9.Mai 2011

Ehrenstein C: Lückenlose Indizienkette weist zu Bio-Sprossen. Berliner Morgenpost 10. Juni 2011

Anon: EHEC – der Kampf ums Geld. Frankfurter Rundschau Online 15. Juli 2011

Weber N: Was wurde eigentlich aus Ehec? Spiegel Online 18. Juni 2015

Niedersächsisches Landesgesundheitsamt: Infektionen mit EHEC-Bakterien. Merkblatt vom Juni 2005

AOK – Die Gesundheitskasse: Ernährung von A-Z: Sprossen. Letzte Aktualisierung August 2014

Keckl G: => Statement vom 29. Mai 2015

Bundesministerium für Ernährung und Landwirtschaft: EHEC-Hilfsprogramm der EU wird aufgestockt. Pressemitteilung Nr. 152 vom 28.07.11

Mühldorfer H: Sprossen – die kleinen Kraftpakete gehen in die Schule. 30.4.2014

Levecke B: Das grüne Tüpfelchen für den Speiseplan. Spiegel-Online 14. 1. 2015

Beikler S et al: Ehec-Erbgut kommt vom Menschen. Tagesspiegel Online 6. Juni 2011