Levensmiddelenkleurstoffen
Door Udo Pollmer
Zoals bekend eet het oog ook mee: Voor levensmiddelenvervalsers zijn kleurstoffen belangrijk middelen, om minder goed uitziende levensmiddelen er opnieuw in alle glorie uit te laten zien. In hun niet aflatende fantasie grijpen ze zelfs naar textiele verfstoffen of kleurende medicijnen.
Eindelijk is de levensmiddelentoezichthouder gelukt, om geraffineerd vervalste kleurstoffen op het spoor te komen. Deze werden onder de naam “vruchtenconcentraat” geïmporteerd. Daarin kon voor het eerst een zogenaamde reactieve-kleurstof met...
...de naam Reactive Red 195 gearresteerd worden. Bij de intensief stralende vruchtextracten handelde het zich in werkelijkheid dus om een illegale kleurstof, die zich op grond van zijn chemie, zich bijzonder goed leent voor producten zoals vruchtendesserts of sojaworstjes.
Reactieve-kleurstoffen uit de textielindustrie
Opdat niemand het bedrog bemerkt, kleurstoffen zijn immers met het blote oog te zien, werd de rode reactieve kleurstof met “natuurlijke kleurstoffen” vermengd, in dit geval met rode bieten extract. Om de indruk van een bijzonder hoogwaardige natuurlijke kleurstof te onderstrepen, gaven de vervalsers bij de ingrediënten opgave ook nog “hibiscusextract” op. Dat zat er dus helemaal niet in. De afnemers moesten geloven, dat ze met het vermeende natuurproduct de niet-geliefde E-nummers konden omzeilen. Echte natuurlijke kleurstoffen functioneren niet zo goed, omdat ze gevoelig zijn en snel verbleken.
Dergelijke reactieve kleurstoffen zijn in de textielindustrie overal in gebruik: Reactief Red 195 reageert met het weefsel. Door de chemische binding is het vast aan de katoen gekoppeld en kan het niet meer uitgewassen worden. Voegt men dit soort chemicaliën stoffen aan levensmiddelen toe, dan geld iets vergelijkbaars: de analist kan de kleurstof niet langer uit het geverfde product extraheren en daardoor ook niet langer betrouwbaar identificeren – ook niet wanneer hij ze zo kan zien. Zulk produkt word in vaktermen analyse-vast genoemd.
De identificatie is erg moeilijk
Het bedrog kwam alleen maar uit, omdat sceptische ondernemingen het verfproduct lieten analyseren voordat ze het gingen gebruiken. Zolang het preparaat nog niet onder het levensmiddel geroerd is, bestaat de mogelijkheid, de reactieve kleurstof te identificeren. De vraag naar de risico’s voor de gezondheid moet onbeantwoord blijven. Het werd nog nooit onderzocht, want bij textiel interesseerde dat geen mens. Er zijn overigens een groot aantal reactieve kleurstoffen, waarvan de inzet bij levensmiddelen tot dusverre niet te controleren is.
Textiele-kleurstoffen zijn voor vervalsers een onuitputtelijke bron – zeker in landen waarin kleding gemaakt word. Zo dook onlangs Rhodamin B op in ingemaakte rode bieten, zo deelde het Europese Alarmsysteem mee. Wie daarmee zijn zijde knalrood verft, geeft het gemakkelijk door aan zijn collega’s, de groentehandelaren. Het geldt niet anders voor de problematische oranjerode “Sudan-kleurstoffen” – de eveneens populaire en spotgoedkope textielkleurstoffen. Ze worden al jarenlang steeds weer opnieuw in paprikapoeder, chilipoeder, tomatenpuree of in palmolie aangetroffen – omdat de beste kwaliteiten olie er mooi rood uitzien.
Medicamenten voor vis voor de erwten
Naast de rood tinten mogen ook de groene kleurstoffen zich in een stijgende belangstelling verheugen bij de vervalsers omdat groenten daarmee opgefleurd kunnen worden: zo identificeerden analisten onlangs op groene erwtjes malachietgroen. Daar komt iemand niet zo snel op, want bij malachietgroen handelt het zich om een kleur gevend medicament, waarmee gewoonlijk zieke forellen behandelt worden. Wie gaat er nu naar vismedicijnen zoeken in groentemixen?
Hoe duurder een product, des te attractiever voor vervalsers. Groene olijven bijvoorbeeld. Onlangs heeft de Italiaanse politie meteen 85.000 ton geconfisqueerd – kennelijk het grootste geval van levensmiddelenbedrog, dat Interpol – Europol tot nu toe heeft ontdekt. Olijven van het voorjaar werden in beslag genomen, waarvan het onaantrekkelijk uiterlijk met een plantenbeschermmiddel opgefrist was: met groen kopersulfaat, een giftig zwaarmetaal.
Een complete schilderspalet voor garnalen
Tamelijk bont maakte het een Chinese verkoper, waarbij de EU-douane argwaan kreeg: De producent had een compleet schilderspalet niet toegelaten kleurstoffen in de aanbieding: tartrazine, zonnegeel, ponceau 4R, allura rood AC, briljant blauw FCF, alles alleen maar om zijn garnalen er verleidelijke uit te laten zien, omdat de eetlust ook echt bij het eten opgewekt word, want zoals bekend eet het oog ook mee. Eet smakelijk!
Literatuur
Reuters: Green olives painted with copper sulphate seuized by Italian police. Guardian 3. Feb. 2016
Bundesinstitut für Risikobewertung (BfR): Farbstoffe Sudan I bis IV in Lebensmitteln: Stellungnahme des BfR vom 19. November 2003
Müller-Maatsch J et al: Adulteration of anthocyanin- and betalain-based coloring foodstuffs with the textile dye 'Reactive Red 195' and its detection by spectrophotometric, chromatic and HPLC-PDA-MS/MS analyses. Food Control 2016; 70: 333e338
Ashok V et al: Determination of adulteration of malachite green in green pea and some prepared foodstuffs by micellar liquid chromatography. Journal of AOAC International 2014; 97: 1387-1392
Genualdi S et al: Method development and survey of Sudan I–IV in palm oil and chilli spices in the Washington, DC, area. Food Additives & Contaminants Part A 2016; 33: 583–591
Gao F et al: Determination of Sudan I in paprika powder by molecularlyimprinted polymers–thin layer chromatography–surface enhanced raman spectroscopic biosensor. Talanta 2014; 143: 344–352
Olives painted with copper sulphate top largest-ever Interpol-Europol list of fake food. Sydney Morning Herald 31. March 2016
Bundesamt für Verbraucherschutz und Lebensmittelsicherheit: Meldungen im Europäischen Schnellwarnsystem für Lebensmittel und Futtermittel der letzten Monate
