Brotzeit door Udo Pollmer

Onrust bracht het bericht van de NASA, dat op hemellichamen van het zonnestelsel overvloedig methaan aanwezig is, meren vol methaan, wolken die methaan laten regenen, bronnen waaruit methaan opborrelt, atmosferen van het brandgevaarlijke "klimaatgas" dus. De ruimteorganisatie doet nu onderzoek naar de evolutie van organisch materiaal in de diepten van het heelal. Daardoor mag publiekelijk een vraag aan de orde gesteld worden, waarbij zelfs Nobelprijswinnaars tot nu toe tot zwijgen veroordeeld waren. 

Het gaat om het eeuwenoude strijd over de vraag of fossiele brandstoffen zoals aardolie, aardgas en...

...steenkool daadwerkelijk fossiel zijn, dan wel ontstaan zijn door een reactie in het binnenste der aarde. Alexander von Humboldt had al gepleit voor het laatste, maar ook Dimitri Mendeljew - de man van het periodiek systeem. Natuurlijk, weten de gelovigen allemaal dat olie of kolen het resultaat zijn van afgestorven bossen of verzonken oer-zeeën , die onder druk van de erop afgezette lagen tot aardolie vloeibaar werden. Deze theorie wordt ondersteund door het feit dat aardolie niet weinig complexe moleculen bevat die typisch zijn voor levende organismen, en daarbij nog allerlei micro-organismen.

De ongelovige kan het met eigen ogen zien, bijvoorbeeld doordat men in de steenkoollagen complete boomstammen, takken en bladeren vindt. Bijna zo levensecht als wat aan het licht kwam bij de opgravingen in Pompeii , dat werd bedolven door een enorme vulkaanuitbarsting.

Wanneer de schijn bedriegt

Deze vondsten bewijzen echter precies het tegendeel, van wat onze schoolboeken beweren: want als het woud van destijds in de loop der eeuwen door geologische krachten tot steenkool zou zijn samengeperst, zouden er geen perfect bewaard gebleven structuren in te vinden zijn. Waarom zijn planten in hun natuurlijke staat versteend, maar is de stof eromheen steenkool, niets dan structuurloze steenkool? Wanneer er in het leisteen van de Messelgroeve afdrukken van een prehistorisch reptiel ontdekt worden, zal niemand op het idee komen om te beweren, dat dit het bewijs is dat leisteen zou bestaan uit geplette krokodillen.

Het handelt zich veeleerder om een bos, dat door een geweldige natuurramp volgelopen is met aardolie die uit een spleet in de aarde is gelekt. bjvoorbeeld metorietinslagen of vulkaanuitbarstingen. In de loop van de tijd veranderde de aardolie in steenkool door oxidatie met zuurstof.

Maar waar komt de aardolie dan vandaan? In de diepte heersen enorme temperaturen en enorme druk, de toestand van de materie is plasma. In plasma reageren de carbonaten in het gesteente rechtstreeks met water om koolwaterstoffen te vormen - met andere woorden, aardolie. Deze reactie werd in een laboratorium-experiment onder geweldige energitische-druk gereproduceerd. In haar vereenvoudigde vorm staat zij bekend onder de naam Fischer-Tropsch-synthese, waarmee op industriële schaal benzine uit koolstof geproduceerd werd en nog altijd wordt. Onlangs lukte het daarmee rechtstreeks uit carbonaten aardgas te produceren met een hoog rendement. Omgekeerd benadrukt de Russische geoloog Nicolai Kudryavtsev is het niet mogelijk om in experimenten met planten of dieren een product als aardolie te produceren.

Verraderlijk methaan

De eenvoudigste koolwaterstof is methaan. Dit gas komt overal in de ondergrond voor, vandaar ook het succes van fracking. Via kleine scheurtjes in het gesteente, die met technische middelen worden verbreed, stijgt genoeg gas naar de oppervlakte zodat de winning zich loont. Omdat het gas door de aardkorst van de zeebodem naar boven komt, bevinden zich daar enorme hoeveelheden methaanhydraten. Daarom zit er ook methaan opgesloten onder het permafrost. Het komt van onderen - niet van boven, zoals metingen op de zeebodem bewijzen. Wanneer het klimaatgas uiteindelijk in de atmosfeer belandt, wordt het in de bovenste lagen door hydroxylradicalen afgebroken, die door de UV-straling van de zon worden geproduceerd.

De methaanatmosferen van hemellichamen tonen aan dat er geen leven nodig is voor hun vorming. De ruimte zelf zit vol met aardolie – maar zeker niet omdat pterosauriërs de aarde verlieten richting Paardenkopnevel om zich daar te laten begraven.

Waar komen dan de complexe organische stoffen in aardolie vandaan? Dat is niets bijzonders, dergelijke verbindingen worden zelfs in meteorieten gevonden. Bovendien leven er in de diepten microben die ruwe olie als voedselbron gebruiken. Via hen komen allerlei "biologische" stoffen in de ‚petroleum‘ terecht, ofwel in de ‚rotsolie‘ zoals de Latijnse naam zegt. 

Deze samenhangen waren in de voormalige USSR welbekend. Met name de Witrussische en Oekraïense instituten hebben de theorieën verder ontwikkeld om de energievoorziening van het land veilig te stellen. Dankzij dit onderzoek werd de USSR een belangrijke exporteur van aardgas en aardolie. Veel afzettingen zijn overigens ontstaan onder het primaire gesteente, dat werd gevormd in geologische tijden, toen het leven nog in het verschiet lag.

Club van Rome: een lakei van politiek en economie

In het Westen werd het onderwerp niet gemakkelijk in het openbaar aangesneden. Alleen de wereldberoemde Thomas Gold, een astrofysicus die het bestaan van zwarte gaten had voorspeld, durfde het aan om er een non-fictie boek over te schrijven:„The Deep Hot Biosphere“. Hij leidde overigens uit de geogene oorsprong van aardolie en aardgas in de aardkorst een frappante theorie af over het ontstaan van leven op aarde. Maar al zijn genialiteit zou de wereldberoemde genie niet baten. Het boek kreeg nauwelijks publieke belangstelling, zelfs de vakwereld brandden er niet graag hun vingers aan.

Dat is begrijpelijk. Aardolie moest belangrijke politieke doelen dienen: Eenmaal als belastingbron, omdat "fossiele" voorraden natuurlijk beperkt zijn, en door belasting „ontzien“ moeten worden. Vervolgens als pressiemiddel: wie bij de energiebron zit, waarvan de hele wereld denkt dat die weldra zal opdrogen, kan aan de prijsschroef draaien. En niet in de laatste plaats kan het worden gebruikt om oorlogen in olieproducerende landen te rechtvaardigen. 

Volgens de veelgehoorde waarschuwing van de Club van Rome zijn alle aardolievelden in 2000 compleet leeggepompt. Nu moeten nieuwe doemscenario‘s worden verzonnen om de tot nu toe vrolijk opborrelende verworvenheden niet te verliezen.