Door Udo Pollmer

Tot voor enkele jaren meenden Australische onderzoekers na een lang zoeken eindelijk de oorzaak van PDS, het prikkelbare darm syndroom, ontdekt te hebben: alles wees op de eiwitten van tarwe, ook wel gluten genaamd. Nu zijn gluten geen onbekenden. Ze gelden al lang als veroorzakers van coeliakie, een darmontsteking. Nu kwam daar als nieuw ziektebeeld de glutengevoeligheid bij, die gepaard gaat met winderigheid, diarree en buikpijn - echter zonder de darmveranderingen die kenmerkend zijn voor coeliakie. Tot dusverre werd deze gevoeligheid onder de term ‘prikkelbare darm’ ondergebracht.

Gelukkig hebben de ontdekkers van de gevoeligheid hun studie nog eens herhaald - dit keer met de wetenschappelijke methodologie. Resultaat: "in tegenstelling tot onze eerste studie, konden wij totaal...

...geen specifieke reactie op gluten vinden." Bij nader onderzoek, kregen hun patiënten ook buikpijn, wanneer ze vermoedden dat er gluten in hun eten zou zitten. Men spreekt dan over een nocebo effect, het tegenovergestelde dus van het placebo-effect. De nocebo veroorzaakt klachten, omdat de patiënt meent, dat zijn eten hem ziek maakt.

Gluten waren dus onschuldig

Na dit fiasco was het voor de onderzoekers een erekwestie, om de werkelijke oorzaken van de prikkelbare darm op te sporen. En met succes: niet het afstand doen van tarweproteïne, maar van "fermenteerbare koolhydraten" (in vaktaal FODMAP genoemd = Fermentable oligo,, di-, and monosaccharides and polyols) bood vele patiënten verlichting en zorgde vaak zelfs voor volledige symptoom vrijheid.

Vooraan in de rij van de zogenaamde "fermenteerbare koolhydraten" staat fructose, de vruchtsuiker. Prikkelbare darm patiënten moeten daarom afzien op tal van groenten en fruit zoals appels, kersen, meloenen, asperges, peultjes enz. Zoals het er nu uitziet heeft vooral de 5-per-dag campagne het aantal patiënten verhoogd. Er gebeurt helemaal niets wanneer iemand tussendoor wat fruit eet of wat rauwkost bij het vlees. Maar diegene die moeite doet om daar meer van te eten dan het lichaam verlangt, die overbelast op den duur zijn darmen en verdraagt het dan helemaal niet meer.

Eveneens als gevaarlijk voor de prikkelbare darm gelden fructanen - niet te verwarren met fructose. Fructanen zitten voornamelijk in granen. Vreemd genoeg waarschuwen professionals hun patiënten voor witbrood - alsof witbrood winderigheid en diarree zou veroorzaken. In werkelijkheid zit volkoren en müesli vol fructanen. In witte bloem liggen de gehaltes lager - en de resterende fructanen worden door een klassieke deeg fermentatie, ofwel met gist dan wel met zuurdesem, betrouwbaar afgebroken. Zou het waarschuwen voor het onschadelijk witbrood misschien moeten verdoezelen, dat de aanbeveling om rijkelijk volkoren te eten, de klachten juist veroorzaakt heeft?

Prikkelbare darm patiënten zouden ook af moeten zien op inuline en fructo-oligosaccharides. Deze stoffen staan bij de meeste mensen bekend onder de term prebiotica. Onder deze naam, zouden zij volgens de reclame zorgen voor een gezonde darmflora. Gek genoeg stimuleren ze juist winderigheid en uitbreiding van clostridium difficile, een voor de gezondheid dubieuze darmbacterie.

Ziek door het afstand doen van suiker

En als goede laatste: Als fermenteerbare koolhydraten gelden ook de oude bekende suikeralcoholen zoals sorbit, die bijvoorbeeld worden aangetroffen in suikervrije kauwgom en zoetwaren. Ze worden nog altijd aanbevolen als een "gezond", calorie-arm alternatief voor suiker. Daarbij bestaat er een suiker, die geen van dergelijke darmklachten veroorzaakt: het is de normale huishoudsuiker.

Bij de onbevooroordeelde waarnemer dringt zich nu de vraag op: hoe komt het, dat er nog altijd geadviseerd word om zo ongegeneerd veel rauw voedsel, fruit, volle granen en suiker-vrij voedsel te eten? Misschien helpt de vraag "cui bono" ons verder: wie profiteert ervan wanneer raadzoekenden daarvan ziek worden? Prikkelbare darm patiënten belanden meestal bij de voedingsadviseurs, om zich daar haarfijn te laten vertellen, wat ze nu allemaal niet meer mogen eten.

Bij de "echte" prikkelbare darm patiënten komen nu ook nog de ingebeelde patiënten, die zich via het nocebo effect, via internet of uitzendingen over gezondheid besmet zijn geraakt met sociaal interessante voedselintoleranties. Eet smakelijk! 

Literatuur

Welsh J: Scientists who found gluten sensitivity evidence have now shown it doesn’t exist. Sciencealert 19. August 2015

Biesiekiersky JR et al: No effects of gluten in patients with self-reported non-celiac gluten sensitivity after dietary reduction of fermentable, poorly absorbed, short-chain carbohydrates. Gastroenterology 2013; 145: 320-328

Mansueto P et al: Role of FODMAPs in patient with irritable bowel syndrome. Nutrition in Clinical Practice 2015; 30: 665-682

Anon: Gluten- / Weizensensitivität: Oft Symptome wie bei Reizdarm. Ärzte Zeitung, 8. April 2016

Weber N: Glutenunverträglichkeit: Wenn Nudeln krank machen. Spiegel Online 7. Januar 2016

Biesiekiersky JR et al: Characterization of adults with self-diagnosis of nonceliac gluten sensivity. Nutrition in Clinical Practice 2014; 29: 504-509

Kucek LK et al: A Grounded guide to gluten: How modern genotypes and processing impact wheat sensitivity. Comprehensive Reviews in Food Science and Food Safety 2015; 14: 285-302

MacArthur LA, D’Appolonia BL: Comparison of oat and wheat carbohydrates. I. Sugars. Cereal Chemistry 1979; 56: 455-457

Zörb C et al: Free sugars in spelt wholemeal and flour. Journal of Applied Botany and Food Quality 2007; 81: 172-174