Milieuschandaal
Door Udo Pollmer
Vanaf 2005 mocht giftig papier-slib niet meer op vuilnisbelten gestort worden. Kennelijk schonk daarna een vindingrijke composthandelaar grote hoeveelheden slib als compost aan boeren uit Baden. Daarmee werd het spul tot het grootste milieuschandaal van Duitsland gemaakt, meent Udo Pollmer.
Het kwaad nam zijn loop, toen de waterwerken in het Badische Rastatt in 2013 begonnen, hun rauw water steekproefsgewijs op poly- en per fluoreerde schadelijke stoffen te onderzoeken, kortweg PFC genaamd. Daaropvolgend werden twee van de drie waterwerken gesloten. Van deze oudgediende fluor-chemicaliën zijn er tigduizenden,...
...waarvan een niet noemenswaardig deel betrouwbaar geanalyseerd kan worden. We zien dus slechts het topje van een geweldige ijsberg.
Grote hoeveelheden papierslib op de akkers
Maar dit kleine topje maakte het spul al tot het grootste milieuschandaal van Duitsland. De oorzaak is snel verteld; Tussen 2005 en 2008 werden grote hoeveelheden “papier-slib” op de akkers uitgereden, “voor het grootste deel ook gewoon puur” en soms zelfs ook meerdere keren per jaar, aldus het Ministerie van Milieu in Stuttgart. Bij regen sijpelde de PFC ongehinderd in het grondwater.
Papierslib is niet zoiets als waardevolle mest, die bij de fabricage van papier ontstaat, maar giftig afval, die bij de recycling, dus bij het maken van eco-papier resteert. Dit slib kan naast vele andere gifstoffen rijkelijk PFC bevatten. Die komen in pizzadozen en koffiebekers terecht, want PFC maakt papier water- en vetafstotend. Daarnaast worden PFC in huishoudens gewaardeerd: In teflonpannen, cosmetica of waterdichte outdoor-kleding.
Een schijn van heiligheid van het type „Recycling”
Aan de wieg van het Eco-schandaal stond een verbod: Vanaf 2005 mocht het giftig slib niet meer op de vuilnisbelt, dus had men nieuwe verwijderingsroutes nodig. Een schijn van heiligheid van het type “recycling” verjaagd kennelijk alle bedenkingen. De boeren kregen het afval gratis – ook het aanbrengen op de akkers hoorde bij het geschenkpakket. Daar sloegen velen toe. Vandaag zweren ze te goeder trouw gehandeld te hebben.
Het zal wel puur toeval zijn, dat het afval op gepachte vlaktes belandde en niet op diegene die eigendom waren van de boeren. Het is duidelijk, de pachtprijzen zijn hoog – dan moet men besparen, waar men kan, om de verpachter te kunnen betalen. Dat heeft hij er nu van.
Vervolging wegens verjaring gestaakt
Ook menige landbouwer kwam er niet ongeschonden vanaf: In het bloed van een beroepsgenoot bevond zich een milligram PFC per liter, tweehonderd maal meer dan normaal. Ongeschonden vanaf kwam er de volgens het Regeringspresidium Karlsruhe hoofdverantwoordelijke – een composthandelaar uit Baden. Na jarenlang onderzoek naar de procedure seponeerde het Openbare Ministerie de zaak, omdat het strafbare feit immers verjaard was en het niet uit te sluiten was, dat de boeren nog andere rommel op hun akkers gekiept hadden.
„Nu al kunnen vele agrarische vlaktes niet langer uit eigen bronnen verzorgt worden”, klaagt de burgemeester van Rastatt. Sommige vlaktes worden juist door beregening verontreinigd, bioboeren, die hun kassen uit eigen bron verzorgden, kunnen deze nu niet langer gebruiken, want vele planten slaan PFC in zich op.
De compost- c.q. eco-slib leverancier had, aldus de Frankfurter Allgemeine, zelf biologische landbouw bedreven en zelfs de milieuprijs van de stad Baden-Baden gekregen. Niet zonder ironie maakt hij reclame met de slogan “Een milieuspecialist kan het weten”.
Miljarden hoge kosten worden gevreesd
Mensen uit het vak vrezen kosten in miljarden-hoogte. De Landsregering probeert tijd te rekken, de schade is eenvoudigweg veel groter als men aan kan. Met de sanering kan op zijn vroegst in 2021 begonnen worden. Het betreffende gebied: Bijna vijf vierkante kilometer, de uitgereden hoeveelheid: bijna 5.000 ton slib.
Zoals de Frankfurter Allgemeine meldt, heeft de dubieuze handelaar echter 100.000 ton afval afgenomen – maar niemand weet, waar die gebleven zijn. Ondertussen duiken ook op andere plaatsen PCF-belastingen op, veroorzaakt door andere composthandelaren. In Duitsland hopen zich elk jaar meerdere miljoenen tonnen giftig slib uit de papierrecycling op.
Het gaat niet slechts om een paar gesloten bronnen. Onder de zanderige bodem vloeit de Oberrhein-Aquifer, een van de grootste onderaardse rivieren van Europa, langzaam naar het noorden. Het PFC-schandaal is met de buitenvervolgingstelling tegen de veroorzaker nog maar net begonnen. Eet smakelijk!
Literatuur:
Frey, A./ Klatt, P.: Wer trägt die Schuld? FAZ-Online 13. Feb. 2017
Böhlen, B. et al: Sanierungsplan PFC-Belastung in Mittelbaden. Kleine Anfrage. Antwort des Ministeriums für Umwelt, Klima und Energiewirtschaft. Landtag von Baden-Württemberg Drucksache 15 / 6258 16. 12. 2014
Woodward, D. et al: Understanding PFAS fate and transport. Newmoa Web Conference Presentation 30. Nov. 2016
Bäuerle, J.: Präsentation des Landratsamtes Rastatt zur Informationsveranstaltung zur PFC-Problematik. Rastatt, 1. Dez. 2016
Fritsch, P.: Stadträtin: "Ich nenne das Betrug". Badener Tagblatt 17. Juli 2014
Redaktion Good News: Regierungspräsidium Karlsruhe wegen PFC-Entscheidung irritiert - "Können die strafrechtliche Bewertung der Staatsanwaltschaft Baden-Baden nicht nachvollziehen". Good News 4 Baden-Baden, 01.02.2017
UBA: Fortschreibung der vorläufigen Bewertung von per‐ und polyfluorierten Chemikalien (PFC) im Trinkwasser. Bundesgesundheitsblatt, Gesundheitsforschung, Gesundheitsschutz 2017; 60: 350–352
