Aloe vera
Door Udo Pollmer

De aloë vera geldt als „plant van de onsterflijkheid”. Het al sinds de Antieken bekende natuurgeneesmiddel; heeft een indrukwekkende carrière achter zich en is intussen als “gezonde voeding” in het groenteschap beland. Verkeerd klaargemaakt is het niettemin een plant van de sterflijkheid.

De levensmiddelenbewaking uit Stuttgart heeft zich – bijna tegelijk met de Stichting Warentest – een zogenaamde “wonderplant” aangenomen, die zelfs als “Plant van de onsterflijkheid” aangeprezen word: de aloë vera. Daar kon kennelijk ook de levensmiddelenhandel geen weerstand aan bieden en nam de vlezige bladeren in het assortiment verse groente op. Helaas bevat het bladerwerk de giftige anthrachinonen, die voor consumptie zorgvuldig verwijdert moeten worden.

Eetbaar is namelijk alleen het geleiachtige binnenste van het blad, dus de wateropslag van de woestijnplant. Tamelijk problematisch is het gele,...

...bittere secreet, dat van een soort laag latex tussen de groene bladschors en het merg afgezonderd wordt. Daarom dienen de bladeren geschild en de gel voor consumptie grondig met water afgespoeld te worden. Zo raad ook de bijsluiter aan.

Renaissance als natuurgeneesmiddel

Aloë vera word al langer als een huis tuin en keukenmiddeltje gebruikt; uiterlijk bij verbrandingen en innerlijk bij verstopping en ter bestrijding van wormen in de darm. Ook hebben moeders de vinger van hun kleintjes met het gal bittere extract ingesmeerd, om het duimzuigen tegen te gaan. In de 30 jaar van de laatste eeuw werd aloë vera voor het eerst klinisch ingezet, om verbrandingen door agressieve straalbehandeling te verzachten.

Momenteel beleefd de aloë als natuurgeneesmiddel een renaissance. Naast verbrandingen en verstoppingen zou het achtereenvolgens bij maag- en darmzweren en diabetes nuttig zijn. Ondertussen sluit de reclame echter nauwelijks nog een aandoening uit. In het zuiden van Amerika heeft zich een hele industrie geformeerd, die aloë met de modernste techniek verbouwd en wereldwijd verhandeld. Stichting Warentest oordeelt desalniettemin – in overeenstemming met de vakwereld -, dat de beweerde werkingen over het algemeen niet door klinische studies onderbouwd zijn.

In verpakkingen verboden

Voor geneesmiddelen, die anthrachinonen bevatten, werden in Duitsland al in 1999 strikte beperkingen afgekondigd alsook de apothekersplicht ingevoerd. Het Bondsinstituut voor Geneesmiddelen en Medicinale producten adviseert, de dagelijkse toevoer van 30 mg van dit toxine niet te overschrijden en de preparaten niet langer dan een tot twee weken te gebruiken. Als schadelijke stoffen zijn anthrachinonen zeer gevreesd. Daarom heeft het Bondsinstituut voor Risicobepaling in 2013 het gebruik ervan in verpakkingen verboden – omdat ze spoorsgewijs in levensmiddelen kunnen belanden. Als zelfstandig levensmiddel zelf ontbreken tot op heden de passende regelingen om de consument te beschermen.

De meest onschuldige nevenwerking van de aloë is wel diarree, die soms enorm heftig kan zijn, alsook fototoxische reacties van de huid; riskanter zijn storingen van de hartfunctie, nierfalen en leverontstekingen. Zwangeren worden voor de consumptie gewaarschuwd. Daar komt bij dat de plant door de betreffende vakorganisaties als kankerverwekkend geclassificeerd word. Daarvan niet onder de indruk adviseren voedingswebsites, het bittere schilgedeelte mee te gebruiken – speciaal voor het maken van smoothies. De waanzin ten top!

Groente met bijsluiter

Een proef van het Chemische und Veterinäruntersuchungsamtes Stuttgart toont aan: Zelfs bij het zich pijnlijk precies houden aan de bereidingsvoorschriften bestaat het gevaar, “dat hoge hoeveelheden aan toxicologisch bedenkelijke stoffen uit de klasse der anthrachinonen in het klaar voor gebruik zijnde blad-gel kunnen belanden”. Ook bij correcte handelswijze kwam het tot een overschrijding van de grenswaarde, die voor geneesmiddelen bestaat. De autoriteit waarschuwt daarom uitdrukkelijk voor de zelfbereiding.

Beter ziet de situatie er uit bij industrieel vervaardigde producten. Na de resultaten van de Stuttgarters liggen hun gifgehaltes om een factor 300 lager dan bij zelfbereiding. Het valt nog te bezien, of dit in het individuele geval toe te schrijven is aan het spaarzame gebruik van de grondstof of een pijnlijk precieze controle van het anthrachinon gehalte in het toebereide product. Hoe het ook zij – een dubieuze geneeskrachtige plant heeft op de groenteafdeling van onze supermarkt niets, maar dan ook helemaal niets verloren. Ook niet met bijsluiter. Eet smakelijk!

Literatuur:

Lerch C et al: Aloe-Blätter – Die Selbstzubereitung von Aloe-Gel im Haushalt birgt Risiken. CVUA Stuttgart, Bericht vom 27.04.2017

Paez A et al: Growth, soluble carbohydrates, and aloin concentration of Aloe vera plants exposed to three irradiance levels. Environmental & Experimental Botany 2000; 44: 133–139

Boudreau MD et al: Clear evidence and carcinogenic activity by a whole-leaf extract of Aloe barbadensis (Aloe vera) in F344/N-Rats. Toxicological Sciences 2013; 131: 26–39

Madaus G: Lehrbuch der biologischen Heilmittel. Thieme, Leipzig 1938

Lee J et al: Acute toxic hepatitis caused by an Aloe vera preparation in a young patient: a case report with a literature review. Korean Journal of Gastroenterology 2014; 64: 54-58

IARC, Lyon: Some Drugs and Herbal Products. Monographs 2016; 108: 37-71

Ramachandra CT et al: Processing of Aloe vera leaf gel: A Review. American Journal of Agricultural & Biological Sciences 2008; 3: 502-510

Anon: Dr. Aloe im Check. Stiftung Warentest 2017; H.4: 98-99

Blaschek W et al: Hagers Enzyklopedie der Arzneistoffe und Drogen. WVG, Stuttgart 2007

EFSA: Scientific Opinion on the substantiation of a health claim related to hydroxyanthracene derivatives and improvement of bowel function pursuant to Article 13(5) of Regulation (EC) No 1924/20061 EFSA Journal 2013; 11: e3412
BfR: BfR streicht Anthrachinon aus den BfR-Empfehlungen für Lebensmittelverpackungen. Stellungnahme Nr. 005/2013 vom 12. Februar 2013