Wijdverspreide tekorten
Door Udo Pollmer
Nemen we via ons eten teveel fosfaat op? Levensmiddelenchemicus Udo Pollmer is overtuigd: Het element is noch gezond noch ongezond – maar levensnoodzakelijk. En de vaak bekritiseerde cola bevat niet meer fosfaat dan moedermelk of jus d‘orange.
“Zo gevaarlijk zijn fosfaten” waarschuwt de consumenten-redactie van de NDR. De fosfaten zitten niet alleen van nature uit in onze voeding, maar geheel ten overvloede worden ze ook nog aan een heleboel producten nog eens extra toegevoegd – b.v. bij de worst voor de waterbinding, bij de smeerkaas voor de crèmigheid, coladrankjes voor de smaakverbetering of bij diepvriesfriet om het grauw worden te voorkomen.
Volgens de NDR dreigen ons daardoor hartinfarct, beroerte, osteoporose, verkalking van de weke weefsels en natuurlijk ook het sneller oud worden van de huid. Bijzonder hebben het de critici gemunt op de altijd aanwezige coladrankjes. Om het gevaar in te kunnen schatten: Het fosforgehalte in cola komt...
...ongeveer overeen met dat van moedermelk of jus d’orange. In “gezonde” wei zit al dubbel zoveel en in koemelk zelfs vijfmaal zoveel als in het bruine brouwsel.
Bij dieren is fosfaat-tekort algemeen voorkomend
In de natuur is fosfor in het algemeen een tekort-element – daarom moeten groenten met fosfaat bemest worden. Ook bij dieren zijn tekorten wijdverbreid, want in het weidegras zittende fosfor is maar beperkt bio-beschikbaar. Langs deze weg beschermen de planten zich tegen vraatvijanden. Daarom krijgt het vee ook een extra portie in het voer. Sinds kort word in plaats daarvan een enzym bijgevoegd, een zogenaamde fytase, om de voedingsstof voor het dier bio-beschikbaar te maken.
Een tekort aan fosfor voert tot storingen in de calciumstofwisseling, dus tot ont-mineralisering van botten en tanden. Omdat het calcium alleen tezamen met voldoende fosfor benut kan worden, zijn de tekortsymptomen bij beide elementen identiek.
Om deze reden behandelt men in de veehouderij de symptomen van een calciumgebrek veelvuldig met fosfaat. Ook bij mensen zijn gebrek verschijnselen niet onbekend, echter blijven die meestal tot vroeg geborenen beperkt: het ontwikkelt bij onvoldoende fosfaattoevoer een rachitis. Rachitis kan dus meer oorzaken hebben dan alleen een vitamine D tekort.
Te veel even problematisch als te weinig
Een teveel aan fosfaat is even problematisch als een tekort. Voor nierziekten is een verlaging van de fosfaattoevoer noodzakelijk. Daarom raden vakmensen zoals professor Hermann Sebastian Füeßl van de Universiteit München hun patiënten aan, melk door slagroom, die met water verdund werd, te vervangen. Bovendien zouden ze smeerkaas, die zowel fosfaat uit de melk alsook uit de smeerkaaszouten bevat, door verse kaas vervangen. Dat verlaagt de fosfaattoevoer aanzienlijk. Kennelijk is deze raad voor raadgevers-uitzendingen te simpel.
En hoe zit het met het “milieu gif fosfaat”, wat in de gier zit en het water verontreinigt? Een overdosis kan het waterleven beschadigen. Tegenwoordig is in vele meren echter een tekort het probleem, want ook daar is fosfor een belangrijke voedingsstof, ontbreekt hij, dan is er niets te eten en de vissen komen om. Sommige meren in Duitsland zijn al zo zuiver, dat de vissers hun beroep op moeten geven. Het Bodenmeer is daarvan een prominent voorbeeld.
Een tekort komt veel vaker voor dan een overschot
Nu breekt ook bij de koralen een zelfde inzicht door. Tot nu toe werd bij het zoeken van de oorzaken van de koraalverbleking meestal een “teveel” aan voedingsstoffen genoemd. Daar heet het dan “Overbemesting maakt koralen kwetsbaar”. Nu word het duidelijk dat vele koralen eerder afsterven door voedingstoffentekorten. Om een kop uit de vakpers te citeren: “Begrensde fosfor-beschikbaarheid is de achilleshiel voor tropische koraalriffen in een warmer worden oceaan.”
In „lange termijn experimenten hebben we gevonden” schrijven de auteurs van een onderzoekswerk, “dat een onder verzorging met fosfaat de symbiose (de koralen met eencelligen (Dinoflagellaten)) duurzaam beschadigt. Daarmee word als eerste de fotosynthese geblokkeerd, en daarvandaan komt het tot koraalverbleking, het rif sterft. Interessant genoeg had een hoge fosfaatvracht geen negatieve uitwerkingen.
Fosfaat is noch gezond noch ongezond, maar levensnoodzakelijk. Voor nierpatiënten is een overdosis schadelijk. Echter op deze wereld is het tekort veel meer voorkomend dan een overschot. Eet smakelijk!
Literatuur
Leiterer U: Schmelzkäse: So gefährlich sind Phosphate. NDR Verbraucher 31.03.2017
Souci – Fachmann – Kraut: Food Composition and Nutrition Tables. MedPharm, Stuttgart 2008
Published online 2013 Apr 24. doi: 10.1007/s13197-013-0978-y
Gupta RK et al: Reduction of phytic acid and enhancement of bioavailable micronutrients in food grains. Journal of Food Science & Technology 2015; 52: 676–684
Brinch-Pedersen H et al: Engineering crop plants: getting ahandle on phosphate. Trends in Plant Science 2002; 7: 118-125
Underwood EJ, Suttle NF: The Mineral Nutrition of Livestock. CABI, Wallingford 2001
Dowa Y et al: Screening for secondary hyperparathyroidism in preterm infants. Pediatrics International 2016; 58: 988–992
Holland PC et al: Prenatal deficiency of phosphate, phosphate supplementation, and rickets in very-low-birthweight infants. Lancet 1990; 335: 679-701
Pollmer U: Rohstoff Phosphat - knapp und umstritten. Deutschlandradio, Mahlzeit vom 05.08.2012
Hoefer C: Phosphat-Gehalt: Bodensee-Wasser ist zu sauber für Fische. Welt Online vom 29.04.2016
Füeßl HS: Niereninsuffizienz: Das Ende des Eiweißverbotes. EU.L.E.n-Spiegel 2006; H.6: 5-6
Rosset S et al: Phosphate deficiency promotes coral bleaching and is reflected by the ultrastructure of symbiotic dinoflagellates. Marine Pollution Bulletin (2017)
Ezzat L et al: Limited phosphorus availability is the Achilles heel of tropical reef corals in a warming ocean. Scientific Reports 2016 6: e31768
