Glyfosaat
Door Udo Pollmer

Het herbicide glyfosaat is relatief onschuldig, meent levensmiddelenchemicus Udo Pollmer. En bij de hele opwinding over het onkruidbestrijdingsmiddel raakten echt dubieuze pesticiden uit het zicht.

Kunt u zich het nieuwsbericht van afgelopen zomer nog herinneren, dat men het plantenbeschermingsmiddel glyfosaat in moedermelk ontdekt had? Deze bevindingen werden als “zeer zorgwekkend” gekwalificeerd, ook al ging het slechts om sporen – qua hoeveelheden om een scheet in het heelal. Desondanks kregen behoorlijk wat zogende moeders met deze angst te maken.

Kennelijk had de eco-szene het hele verhaal alleen maar uit hun duim gezogen om politieke munt te slaan uit deze angst: Eerst en vooral...

...bestond er destijds geen analysemethode, die het twijfelachtige ultrasporenbereik zou kunnen ontdekken, en vervolgens kan glyfosaat op grond van zijn eigenschappen helemaal niet in de moedermelk terecht komen en daarna werden er – nadat er een geschikte analysemethode ontwikkeld was, - inderdaad ook niets gevonden.

Storm in een glas bier

Vervolgens veroorzaakte glyfosaat een storm in een glas bier – het ontbladeringsmiddel liet in bier een vreemde nasmaak achter. Echter ook dit keer ontbraken de noodzakelijke specificaties, om het waarheidsgehalte te checken. Nu verklaart de minister van landbouw in de NRW – Johannes Remmel – dat men sporen van glyfosaat in het plasje van kinderen gevonden heeft. Dat zou kunnen, maar vreemd genoeg heeft de studie van de minister geen auteurs. Waarom eigenlijk niet? Het is toch voor elke analyticus een hele eer, om als eerste iets gevonden te hebben?

Terwijl het relatief onschuldige herbicide ondertussen blootgesteld is aan massieve politieke druk, naar het motto ‘een herbicide moet wel gevaarlijk zijn’. raken echt dubieuze pesticiden buiten het zichtveld. Dat geldt vooral voor de insectenverdelger bacillus thuringiensis, die dringend aan een veiligheidstest onderworpen moet worden. In het buitenland houdt het middel al sinds jaren de voedsel –en waren autoriteiten bezig.

Biologische meststof met problemen

Bacillus thuringiensis is een bacterie, die een heel klein eiwitkristal produceert, wat voor vele insecten dodelijk is. Het kristal word overigens ook bij de Bt-maïs gebruikt. Het biologische middel geld voor mensen als onschuldiger dan vele chemische pesticiden, maar ook biologische preparaten hebben zo hun problemen. De bacillus produceert hardnekkige sporen, om onder ongunstige levensomstandigheden te overleven. Zodra de omstandigheden weer gunstig zijn, gaan de sporen weer ontkiemen.

Dat kan gevolgen hebben. Onverklaarbare levensmiddeleninfecties, gepaard gaande met diarree en braken, leidden enkele jaren geleden onderzoekers in Denemarken naar biologische groenten – echter niet omdat biologische boeren hun bedden met salmonella houdende mest bemest hadden, maar omdat de groente met het tot dan toe onbekende gif van bacillus besmet was. Gen-analyses toonden aan dat het zich definitief om het ecologische bestrijdingsmiddel handelde. In de Bt-maïs zijn in tegenstelling tot in biologische groente overigens nooit dergelijke gifstoffen aanwezig, ze kunnen zelfs niet ontstaan.

Onbeduidende sporen van glyfosaat

Door talrijke onderzoeken weet men vandaag de dag, dat bacillus een ernstige levensmiddelenvergiftiger is. Onze autoriteit voor voedselveiligheid doet echter nauwelijks onderzoek naar deze Bt-gifstoffen, per slot van rekening weten ook de collega’s in het laboratorium hoe de tijdgeest waait. Bovendien ontbreekt het volgens het instituut voor risicobepaling, bij de laboratoria aan betrouwbare analysemethoden. Dan zoekt men liever naar onbeduidende ultrasporen van glyfosaat.

Terwijl de activisten aansturen op een verbod, slaan de Duitse Spoorwegen groot alarm. Onlangs deelde ze op een conferentie mee, dat ze op dit middel aangewezen zijn, om hun baanvlakken tegen overwoekering te beschermen daar waar geen mechanische bestrijding mogelijk is. Dit is van grote betekenis voor de veiligheid van het treinverkeer. Glyfosaat is het laatste nog toegelaten bladherbicide. Worden de baanvlakken niet meer vrijgehouden van overwoekering, dan lijdt de flexibiliteit en de stabiliteit van de bielsen.

Dan kan het spoor alleen nog maar met beperkte snelheid van 80 km/uur rijden. Misschien wordt langs deze weg onze hectische tijd weldra onthaast en kunnen we vanuit het treinraampje ons op het gedijen van kruiden en kevertjes verlustigen. Eet smakelijk!

Literatuur

Determination of glyphosate levels in breast milk samples from Germany by LC-MS/MS and GC-MS/MS. Journal of Agricultural and Food Chemistry 2016; 64: 1414–1421

Cho SH et al: Distribution of toxin genes and enterotoxins in Bacillus thuringiensis isolated from microbial insecticide products. Journal of Microbiology & Biotechnology 2015; 25: 2043-2048

Hariram U, Labbé R: Spore prevalence and toxigenicity of Bacillus cereus and Bacillus thuringiensis isolates from U.S. retail spices. Journal of Food Protection 2015; 78: 590-596

Kim MJ et al: Various enterotoxin and other virulence factor genes widespread among Bacillus cereus and Bacillus thuringiensis strains. Journal of Microbiology & Biotechnology 2015; 25: 872-879

BfR: 11. Sitzung der BfR-Kommission für Pflanzenschutzmittel und ihre Rückstände. Protokoll vom 06. November 2014

Helgason E et al: Bacillus anthracis, Bacillus cereus, and Bacillus thuringiensis - one species on the basis of genetic evidence. Applied & Environmental Microbiology 2000; 66: 2627-2730

Celandroni F et al: Bacillus thuringiensis membrane-damaging toxins acting on mammalian cells. FEMS Microbiology Letters 2014; 361: 95-103

Kyei-Poku G et al: Detection of Bacillus cereus virulence factors in commercial products of Bacillus thuringiensis and expression of diarrheal enterotoxins in a target insect. Canadian Journal of Microbiology 2007; 53: 1283-1290

Frederiksen K et al: Occurrence of natural Bacillus thuringiensis contaminants and residues of Bacillus thuringiensis-based insecticides on fresh fruits and vegetables. Applied & Environmemntal Microbiology 2006; 72: 3435-3440

Below M: Integrierter Pflanzenschutz im DB-Konzern in Deutschland - Leitlinien für eine nachhaltige Vegetationspflege im Rahmen der Instandhaltung von Anlagen und Flächen. Vortrag und Diskussion 27. Deutsche Arbeitsbesprechung über Fragen der Unkrautbiologie und -bekämpfung, 23.-25. Februar 2016 in Braunschweig

Scarano C et al: The pattern of toxin genes and expression of diarrheal enterotoxins in Bacillus thuringiensis strains isolated from commercial bioinsecticides. Veterinary Research Communications 2009; 33 (Suppl 1): 257-260