De wraak van de natuur
door Udo Pollmer

De EU roept alle lidstaten op, hun levensmiddelen op tropaan – alkaloïden te onderzoeken. Het handelt zich daarbij om sterke drugs, die al in bedenkelijk kleine concentraties in babyvoeding aangetroffen werden. Udo Pollmer verklaart de achtergrond.

De laatste jaren kwam het regelmatig tot terugroepacties bij levensmiddelen op grond van een te hoge belasting met tropaan-alkaloïden – een groep giftige natuurstoffen. Het betrof hier babyvoeding, glutenvrije levensmiddelen en diepvriesgroente. Het gif stamt uit de zaden van de belladonna, doornappel, bilzekruid en zwarte nachtschade. Direct gevaar lopen vooral zuigelingen en peuters en kleuters alsook volwassenen met hartproblemen, aldus opgave van de verantwoordelijke autoriteiten (BfR, EFSA).
Aanvang 2015 deelde het centrale laboratorium levensmiddelen in Baden-Württemberg mee, dat in de gierstepap voor zuigelingen residuen gevonden waren, die de grenswaarden met meer dan het tienvoudige overschreden. De collega’s waarschuwen indringend:

“Tropanaal-alkaloïden kunnen al in de kleinste concentraties fysiologische werkingen …teweeg brengen”.

Volgens het Bondsinstituut voor Risico-onderzoek zijn de...

...typische symptomen “duizeligheid, hoofdpijn en misselijkheid”. De babypap uit gierst werd als “gevaarlijk voor de gezondheid” gekwalificeerd.

Enkele van de betreffende firma’s proberen het risico te bagatelliseren en wijzen erop, dat dergelijke giffen “altijd al in levensmiddelen” hebben gezeten. Bovendien is de “klimaatsverandering” er debet aan en het handelt zich toch om waardevolle medicamenten uit de apotheek van de natuur. Zeldzaam. Bij onbeduidende stoffen in eieren of haantjes ontstaat er groot deskundigen-theater wegens “mogelijke rest risico’s”. Vinden de chemici echter hoeveelheden sterke giffen die echt schadelijk zijn voor de gezondheid in groenten, dan handelt het vermoedelijk om geneeskrachtige kruiden, die kinderen tegen ouderdomskwaaltjes zouden kunnen beschermen.

Ingrediënt van zogenaamde heksenzalven

De bekendste vertegenwoordiger van de tropaan-alkaloïde is het uit de Andes stammende cocaïne. Dit leidt ons naar nog een werking van onze inheemse tropaan-alkaloïde: Het handelt zich feitelijk om drugs. De stoffen, die in de babyvoeding gevonden werden, waren vroeger hoofdbestanddeel van zogenaamde heksenzalven. Die werden op de slijmhuid gesmeerd – en met een bezemsteel tussen de benen kwam het bij correcte houding tot vluchtdromen en voorstellingen van orgiastische feesten.

Onlangs riep de EU van de lidstaten op, problematische levensmiddelen zoals producten uit boekweit, gierst, maïs en soja op tropaan-alkaloïde te onderzoeken, om een overzicht over de residuen te krijgen – want de resultaten tot dan toe waren toevallige vondsten. Wie weet, wat bezorgde moeders hun lieverdjes al aan cocktails in de vorm van bruingierst toegediend hebben?

Wat kan de consument doen, wanneer hij kinderen de kost wil geven? Getroffen door terugroepacties waren tot dusverre alleen aanbieders van bio-levensmiddelen. Dat is ook geen wonder, want daar worden gevaarlijke onkruiden niet eenvoudig met herbiciden kapot gespoten. Herbiciden werden echter niet alleen voor arbeidsverlichting ingevoerd – ze verminderden ook de belasting van onze voeding met giftige zaden.

Ten tijde van voor de moderne landbouw, was de gezondheid van de mensen bedreigt door akker onkruiden. Naast de genoemde nachtschadegewassen eisten vooral bolderik, dolik, of pijpbloem onder mensen en vee hun tol. Bolderik, in de middeleeuwen ook wel hellekoren genoemd, bevat sapotoxine, die lepra bevordert – de ziekte verdween uit Middel Europa met de graanzuivering. Dolik, ook wel tolkruid genaamd, veroorzaakte vooral zenuwaandoeningen, de pijpbloem was voor nierfalen en kanker verantwoordelijk. 

Natuurlijke landbouw kan tot een vroege dood leiden

Met een totaal afzien op herbicide komen bijna uitgeroeide giftige kruiden als beschermde planten weer opnieuw op onze menukaart. De voorhoede vormde enkele jaren geleden de voor de lever zeer giftige kruiskruiden, recentelijk komen de nachtschadegewassen in opmars. Omdat moderne techniek onze levensmiddelen veilig gemaakt had, ging het gevoel daarvoor verloren, dat een natuurlijke landbouw zoals vroeger gewoon was ook tot een vroege natuurlijke dood kan voeren. Smakelijk!

Literatuur:

BfR: Hohe Tropanalkaloidgehalte in Getreideprodukten: Bei Menschen mit Herzproblemen sind gesundheitliche Beeinträchtigungen möglich. Stellungnahme 2014; Nr. 35

EFSA: Scientific opinion on tropane alkaloids in food and feed. EFSA Journal 2013; 11: e3386

CVUA Sigmaringen, Baden-Württemberg: Rückstände bedenklicher Tropanalkaloide in Kindernahrung. Meldung vom 2. 2. 2015

EU-Kommission: Empfehlung (EU) 2015/976 der Kommission vom 19. Juli 2015 zum Monitoring von Tropanalkaloiden in Lebensmitteln. Amtsblatt der Europäischen Union L 157/9

Oberdoerffer M, Gehr E: Die Zusammenhänge zwischen sapotoxinhaltigen Nahrungspflanzen und der Lepra. Zeitschrift für Hygiene 1940; 122: 472-502

Gehr E: Ist die Reinigung des Brotgetreides von Kornradesamen mitbeteiligt am Erliischen der mitte]alterlichen Lepra. Zeitschrift für Hygiene 1939; 122: 238-248

Frohne D, Pfänder HJ: Giftpflanzen. WVG, Stuttgart 2004

Pollmer U et al: Opium fürs Volk. Rowohlt, Reinbek 2012

Cheeke P: Natural Toxicants in Feeds, Forages, and Poisonous Plants. Interstate, Danvile 1998

Grollmann AP et al: Aristolochic acid and the etiology of endemic (Balkan) nephropathy. PNAS 2007; 104: 12129–12134

Klimmer OR: Zur Toxikologie von Unkrautsamen im Getreide. Getreide, Mehl, Brot 1954; 4: 73-77

Lamprecht F: Weitere Untersuchungen an Getreide-Unkrautsamen. Getreide, Mehl, Brot 1959; 13: 168-173

Lewin L: Die Gifte in der Weltgeschichte. Springer Berlin 1920