Terughoudendheid is geboden bij voedingsaanbevelingen.
door Uwe Knop - Vertaling: Veronica Kouwenhoven

Een recente bijdrage in de International Review Journal Advances in Nutrition brengt een wijdverbreide zorgwekkende tendens aan het licht; Veel politici en voedingswetenschappers onderschatten de begrensde waarde van empirisch onderzoek [1]. De auteurs van deze bijdrage waarschuwen dat men veel terughoudender zou moeten zijn bij het geven van voedingsadvies aangezien veel hiervan berust op empirische studies die niet gestaafd worden door klinisch onderzoek. Deze review, in een journaal van de 'American Society for Nutrition', ondersteunt de kritiek van een recente publicatie in het 'British Medical Journal', waarin gesteld wordt dat veel voedingsonderzoek "volledig ongeloofwaardig" is en dat zelfs 'een miljoen empirische studies meer ' geen...

...uiteindelijke oplossingen bieden [2].
Met deze uitspraken in gedachte moet men de huidige voedingsaanbevelingen kritisch onder de loep nemen zo adviseert voedingswetenschapper Uwe Knop want voor het duitse equivalent van ons Voedingscentrum is juist dit empirisch onderzoek, de basis en het bewijs voor de aanbevelingen die aan de bevolking worden gedaan.
Over diezelfde materie had de voorzitter van het Deutsche Netwerk Evidenzbasierte Medizin (DNEnM) professor Gabrielle Meyer al een duidelijke uitspraak gedaan: "Empirisch onderzoek is niet geschikt om hieruit preventieve of therapeutische aanbevelingen af te leiden". De reden hiervoor is dat dergelijk onderzoek te gevoelig is voor een veelvoud aan stoorfactoren en verdraaiingen [1] - en dat het geen causale verbanden aantoont (dus geen oorzaak en gevolg) maar uitsluitend correlaties (dus een samenhang).

Groente & fruit: Geen bescherming tegen kanker.

Recentelijk legde Prof. Rudolf Kaaks van het Deutsche Krebsforschungszentrum DKFZ nog uit dat er veel zwakke plekken zitten in het onderzoek naar voeding en kanker. "Men zou ook de hoeveelheid auto's in een land met het percentage kankerpatiënten kunnen vergelijken en zou dan waarschijnlijk een correlatie kunnen vinden, maar wat bewijst dat?" Maar zelfs deze ondermaatse studies laten intussen duidelijk zien dat er zelfs geen statistische samenhang te vinden is tussen de consumptie van groente en fruit en de hoeveelheid kankerpatiënten. Bescherming tegen kanker door fruit en groente? Geen sprankje bewijs, volgens Kaaks [3]. Momenteel moet er vastgesteld worden dat de oorspronkelijk vermoede sterke samenhang tussen een hoge consumptie van fruit en groente en een daling van het risico op kanker ernstig in twijfel getrokken moet worden [4].

Ministers Friedrich & Gröhe: Volle kinderbordjes in plaats van loze beloften

Volgens Knop zouden de nieuw aangetreden ministers Gröhe en Friedrich hun geld niet moeten steken in het financieren van campagne zoals ‘5-per-dag’ die de consumptie van meer plantaardige voeding willen bevorderen. Temeer daar deze campagne, die al tien jaar loopt, geen aantoonbaar nut heeft bewezen. Er is geen bewijs of die 5 per dag de gezondheid van mensen bevordert. Het zou integendeel wel eens zo kunnen zijn dat te overvloedige plantaardige voeding het maag-darm stelsel beschadigt. Sinds het begin van de campagne is het aantal klinische gevallen van maag-darm aandoeningen volgens de Deutsche Gesundheitsberichterstattung met wel 150% toegenomen.
Een causaal verband is hier natuurlijk niet aan te tonen, maar het is wel heel plausibel vanwege de moeilijk verteerbare bestanddelen zoals vezels en fructose en ondersteunende beschrijvingen van de ziektegevallen door diëtisten [5]. Het geld dat de beide ministers nu hieraan uitgeven zou beter gebruikt kunnen worden voor gratis schoolmaaltijden waarvan we weten dat ze kinderen verzadigen in plaats van het te besteden aan een marketing voor plantaardige voeding waarvan niemand de uitwerking kent. Aldus Knop.

Vrouwen: Meer groente & fruit - meer doden door hartzwakte en hartritmestoornissen.

Nu de geopperde bescherming door groente & fruit tegen kanker op losse schroeven staat, verschuift de focus van degenen die plantaardige voeding propageren naar de vermoede beschermende werking hiervan tegen hart -en vaatziekten.
Maar ook hier is een interessante samenhang te zien. Volgens het Robert Koch Instituut eten vrouwen dubbel zo vaak als mannen de aanbevolen ‘5 per dag’ groente & fruit [6]. En volgens de meest recente uitgave van het Herzbericht sterven vrouwen 61,5 % vaker aan hartklepafwijkingen, 55% vaker aan hartritmestoornissen en twee maal zo vaak aan hartfalen dan mannen, aldus Knop [7]. De voorzitters van de duitse hartstichting Prof. Dr. Christian Hamm en Prof. Dr. Thomas Meinertz, voorzitter van de Duitse hartstichting geven aan dat dit hoge sterftecijfer bij vrouwen niet zonder meer te verklaren is, en een causaal verband natuurlijk niet te bewijzen valt.
De ministers Gröhe en Friedrich zouden de feiten echter bij toekomstige campagnes voor groente & fruit niet mogen negeren. Want op grond van de huidige sterftecijfers is een campagne die claimt dat het hart beschermd zou worden door plantaardige voeding erg ongeloofwaardig. Zelfs de DGE heeft in september 2013 duidelijk gesteld dat “men niet hard kon maken, dat groente & fruit bescherming biedt tegen kanker en hart- en vaat ziektes. Verantwoordelijk daarvoor zijn eerder niet-specifieke effecten [8]” Met het oog op de jongste bevindingen van het DKFZ en het Herzbericht worden deze ‘niet-specifieke effecten’ steeds waarschijnlijker, aldus Knop. Alleen, om welke effecten gaat het dan? De DGE heeft daar tot op heden niets over gezegd.

Klinisch Voedingsonderzoek - zeldzamer dan truffels en geen opbrengst

Het inzetten van zogenaamde RCT, gerandomiseerd, klinisch onderzoek zou duidelijkheid kunnen scheppen over de effecten van voeding op gezondheid. Maar van dergelijk onderzoek zijn er maar heel weinig gedaan en degenen die er zijn geven zo weinig uitsluitsel en zulke zwakke verbanden dat het de vraag is of voedingsonderzoek überhaupt nut heeft.
Zo werden de meest recente resultaten van het ‘Voedings-RCT-Vlaggenschip’ PREDIMED over mediterrane voeding tot ‘Unstatik des Monats [9] en eveneens tot ‘Ernährungsunsinn des Monats’ verklaard”, zo licht Knop toe.

Bronverwijzing:

[1] Limitations of Observational Evidence: Implications for Evidence-Based Dietary Recommendations; American Society for Nutrition. Adv. Nutr. 5: 7-15, 2014

[2] Implausible results in human nutrition research - Definitive solutions won´t come from another million observational papers or small randomized trials, BMJ 2013; 347

[3] Krebs & Ernährung - die Angst isst mit, sueddeutsche online, 23.01.2014

[4] Obst & Gemüse - Kein starker Krieger im Kampf gegen Krebs?, aerzte-zeitung online, 28.01.2014

[5] 5-am-Tag-Kampage: Es gärt, EU.L.E.N-Spiegel, 1-2/2013

[6] Obst- und Gemüsekonsum in Deutschland; Bundesgesundheitsblatt 2013/56:779-785

[7] Neuer Herzbericht: Deutlich mehr Frauen als Männer sterben an Herzschwäche, Rhythmusstörungen und Klappenkrankheiten, Deutsche Herzstiftung, 29. Januar 2014

[8] Essen ohne Gewissensbisse, Frankfurter Rundschau, 30.09.13

[9] Unstatistik des Monats: Olivenöl verhindert Diabetes, 31.01.14

[10] Voedingsonzin van de maand februari 2014: Mediterrane sprookjes, 04.02.14