Hoe bedenkelijke toevoegingen de limonade er mooier uit laat zien
Door Udo Pollmer 

In Amerika zijn gebromeerde plantenoliën een geliefde toevoegingstof voor limonades, in de EU zijn ze verboden. Toch komen ze in levensmiddelen voor, zoals nieuwe onderzoeken aantonen. Wat heeft dat allemaal te betekenen?
Onze levensmiddelenindustrie is hoedster van velerlei geheimen. Maar velen laten zich toch raden bij het lezen van de etiketten. Tot de mysteries van de ingrediëntenlijsten behoren curieuze begrippen zoals de “vruchtbereiding”, een product dat primair uit bereiding en in mindere mate uit vruchten bestaat, of de “limonadegrondstof”, wellicht om het onderscheid duidelijk te maken waaruit Limonade hoofdzakelijk van gemaakt word zoals water en suiker.

Onlangs hebben levensmiddelenchemici uit Stuttgart limonades onderzocht en prompt vonden ze daarin een onverwacht toevoegsel, namelijk zogenoemde gebromeerde plantenolie. Gebromeerde plantenoliën zijn...

...in de EU verboden omdat ze zich in menselijk vetweefsel en daarmee ook in het zenuwweefsel opeenhopen, en er tenminste een gedocumenteerd geval is, waarbij een klant zich met zulke alcoholvrije maagspoeler in de waarste zin van het woord kierewiet gezopen heeft.
De waren stammen oorspronkelijk uit de USA. Daar is de toevoegingsstof net zo legaal als ook geliefd, niet alleen in soft-drinks maar ook in andere levensmiddelen zoals gebak. In de ogen van de Amerikaanse autoriteiten is de stof niet giftig, ook daarom omdat de genoemde patiënt na het wegzetten van de Limonadefles weer volledig genas.

De truc: Weighting Agents

Men past de dikte van de aroma mix aan de dikte van de drankjes aan. Voor dit doel laat men sojaolie met broom reageren. Daar broom veel zwaarder is als olie of water, laat zich hiermee het gewicht van de olie verhogen. Daarom heten zulke toevoegstoffen in vakjargon ‘Weighting Agents’, afgeleid van het Engelse woord voor gewicht. Letterlijk vertaald zouden het zijn “stoffen om zwaarder te maken”.
Deze Weighting Agents vermengd men nu met de citroenolie, tot de mix exact dezelfde dikte heeft zoals de overige limonade uit water, suiker, zuren, kleurstoffen enzovoorts. De gebromeerde olie-aroma-mixture wordt gehomogeniseerd totdat zich minieme druppeltjes vormen. Die verspreiden zich nu gelijkmatig in het suikerwater en blijven daarin zweven. Maar omdat ze niet werkelijk los zijn zoals de suiker, maar blijvend uit kleine druppeltjes zullen blijven bestaan, ontstaat een troebeling. Dat is het geheim van de “natuurlijk troebele” limonade.

Wortelhars als bron

In de EU gebruikt men andere Weighting Agents, namelijk SAIB, voluit geschreven heet dat Saccharoseacetatisobutyrat. Daarnaast wordt ook johannesbroodmeel (?) en glycerinesther uit wortelhars ingezet. Bij het SAIB handelt het zich – zoals het voor een troebelmiddel hoort – om een ondoorzichtige stoffenmix, welke samenstelling naar ieder gebruik varieert.
Niet minder curieus zijn de “glycerineesthers uit wortelhars”. Dat wortelhars heet ook wel Colofonium of vioolhars. Het is het geelbruine residu dat bij de winning van terpentineolie achter blijft. Terpentine wordt uit oude dennenstompen gewonnen. Opdat daaruit glycerineesther ontstaat, laat men de wortelharszuren uit de terpentine residuen met glycerine reageren.
Wettelijk zou voor limonade alleen oude dennenstompen gebruikt worden, maar de verleiding is groot, ook met verwante ruwe stoffen in het troebele water te vissen. Bijvoorbeeld met tal olie, een residu, dat bij de papierfabricage ontstaat. Maar wie kan bezwaar maken tegen verdikkingsmiddelen, als hij zo de ecobalans van een papiermolen en daarmee ook zijn bibliotheek verbetert? Smakelijk!

Literatuur

http://www.bfr.bund.de/de/a-z_index/bromierte_pflanzenoele-190883.html

Maier L et al: Bestimmung von bromierten Pflanzenölen in Erfrischungsgetränken. Lebensmittelchemie 2011; 65: 120

Horowitz BZ: Bromism from excessive cola consumption. Journal of Toxicology - Clinical Toxicology 1997; 35: 315-320

Shachman M: The Soft Drinks Companion. CRC Press, Boca Raton 2005

Eastman: Eastman SustaneTM SAIB, Food Grade. Firmenschrift 2010

Uematsu Y et al: Determination of sucrose esters of fatty acids in food additive premixes by gas chromatography and confirmation of identity by gas chromatography/mass spectrometry Journal of AOAC International 2001; 84: 498-506

EFSA: Scientific opinion on the safety of glycerol esters of gum rosin for the proposed uses as food additive. EFSA Journal 2010; 8: e1654

Chanamai R, McClements DJ: Impact of weighting agents and sucrose on gravitional separation of beverage emulsions. Journal of Agricultural and Food Chemistry 2000; 48: 5561-5565