Door Udo Pollmer

In India en Afrika sterven hele gieren populaties uit. Natuurbeschermers maken daarvoor primair de pijnstiller Diclofenac verantwoordelijk. Maar dat is maar de halve waarheid, zo weet Udo Pollmer.

Natuurbeschermers beklagen 'een dierlijke tragedie van buitensporige omvang'. Op twee continenten tegelijk heeft een dramatisch sterven vele soorten gieren naar de rand van de afgrond gebracht. Diergeneesmiddelen zouden hiervoor verantwoordelijk zijn. En dat klopt in principe.

Het sterven begon in India in de Torens der Stilte. Daar plegen de Parsi, aanhangers van een Indiase religie, hun doden aan de gieren aan te bieden om op te eten. Daar zo’n vogel in staat is om per minuut een hele kilo vlees te verslinden, blijft binnen de kortste keren alleen het skelet over. Voor Parsi is dit de enige waardige vorm van begraven. Maar daar kwam op een goed dag een einde aan. De reden: de overledenen hadden voor hun dood Diclofenac gekregen, een goedkope en efficiënte pijnstiller. Al 1,5 mg Diclo zijn voldoende om een gier te doden. De lever van een pijnpatiënt volstaat voor meerdere vogels.

Nu kan deze lokale gewoonte hun totale verdwijning van het Indiase subcontinent niet verklaren. Buiten het leefgebied van de Parsi brachten enkele jaren later de...

...geloofsvoorstellingen van de Hindoes de dood aan de gieren. Hindoes vereren koeien. Elke verdwaalde heilige koe behoort toe aan iedereen, en wordt zo nodig voor zijn ploeg of kar gespannen. De dieren vertegenwoordigen een kapitaal dat men zo lang mogelijk laat werken. Dus krijgen ze, wanneer ze niet meer kunnen lopen, vanwege het goede effect mensen, eveneens rijkelijk Diclofenac. Het is de eigenaren niet toegestaan om de lijdende dieren te doden. Nadat ze jammerlijk gecrepeerd zijn, ruimen de gieren hun kadavers op. Nu hebben de heiligen koeien-kadaver op hun beurt de gieren opgeruimd.

Heilige koeien werden slachtvee

De gevolgen zijn verschrikkelijk - de rottende lijken liggen in de zon, verpesten de lucht, voeden de ratten en straathonden. Ze verspreiden hondsdolheid. India moest handelen.

Men besloot het slachtverbod te versoepelen. Zolang de dieren nog gezond zijn, leveren ze goed vlees. Dan loont het zich om ook de jonge kalveren op te laten groeien. Tot dan toe, liet de eigenaar om de melkproductie te stimuleren, het kalfje geheel in overeenstemming met de religie voor de ogen van het moederdier langzaam verhongeren. Zodoende kreeg hij meer melk voor zijn eigen kinderen. Bovendien had het rund als trekdier met de toenemende motorisering zijn tijd gehad, zoals bij ons met de paarden gebeurde.

Nadat de heiligverklaring van de koeien door hun consumptie werd vervangen, zoals dat ook in oeroude Vedische schriften wordt toegestaan, begon de opmars van India als grootste rundvlees exporteur ter wereld. De export brengt welvaart in het land. De gieren kregen daardoor steeds minder uitgemergelde Heilige Gif-Koeien voorgeschoteld.

Farmers vergiftigen leeuwen

In Afrika, zo speculeerden natuurbeschermers, zou de dood van gieren ook te wijten zijn aan Diclo, dit keer van onbekende oorsprong. Daar is echter de hoofdoorzaak een insecticide genaamd Carbofuran. De goedkope oeroude middel is even gevaarlijk voor zoogdieren als voor vogels. De gieren sterven natuurlijk niet door het spuiten van insecticide op maïsvelden, maar door de bestrijding van de leeuw. Dankzij nieuwe natuurreservaten kregen de roof katten in Kenia nieuwe leefruimtes. Maar in plaats van jacht te maken op de razendsnelle antilopen, slopen ze liever ‘s nachts rond de kuddes van de herders. Deze omheinden hun vee weliswaar met een koraal van doornige takken, maar de rovers wisten zich te behelpen. Ze slopen rond het hekwerk en bliezen de dieren net zo lang vervaarlijk aan totdat er binnen de koraal paniek uitbrak. Dan ontstond er een feestmaal voor de hele troep.

Om hun kuddes te beschermen, bestrooien de veehouders de overblijfselen van hun verscheurde koeien met Carbofuran. Wanneer de leeuwen dan later terugkeerden naar hun slachtoffers, om hun maaltijd voort te zetten, crepeerden ze. Zo werd de gieren een rijke tafel geboden met dode leeuwen -en ze stierven eveneens. Men kan zelf uitmaken, of men de dood van de gieren toewijst aan het "vergif" of aan het "geloof", waarbij het niet uitmaakt of het nu handelt om oude oosterse religies of om nieuwe natuur-religies uit het westen. Ze ontnemen de blik voor ecologische samenhangen, met name op de voeding van mens en dier. Eet smakelijk!

Het probleem "Carbofuran" voor het vergiftigen van gieren beperkt zich niet tot Keniaanse herders. Ook stropers besproeien daarmee de karkassen nadat ze het begeerde deel van het dier waar ze op uit waren afgevoerd hadden. Omdat gieren onmiddellijk beginnen te cirkelden boven een gedood dier, verraden ze de stropers. Hoe minder gieren, des te veiliger kunnen ze hun illegale praktijken voortzetten. 

Een belangrijke reden voor het stropen is het gebrek aan vlees en de absurde prijzen voor "traditionele medicijnen" die uit wilde dieren gewonnen worden. Met een snel groeiende bevolking die zichzelf niet kan voeden, wordt het conflict tussen dier en mens steeds acuter. Dit wordt uitgevochten over de ruggen van de landbouwers, van wie de oogst door het wild wordt vernield. Een maïsveld is voor een kudde olifanten een rijk gedekte tafel. De eigenaren zijn de stropers dankbaar, die voor hen het "oogst ongedierte" van het lijf houden.

Literatuur:

Oaks JL et al: Diclofenac residues as the cause of vulture population decline in Pakistan. Nature 2004; 427: 630-633

Baumgart W: Das durch Diclofenac verursachte Geiersterben in Indien. Deutsches Tierärzteblatt 2017; 65: 306-312

Royte E: Vultures are revolting. Here’s why we need to save them. National Geographic 2016; H.1

Ogada DL et al: Dropping dead: causes and consequences of vulture population declines worldwide. Annals oft he N.Y. Academy of Sciences 2011; 1249: 57-71

Harris M: Good to Eat: Riddles of Food and Culture. Waveland Press 1985

Jaeggi P: Die heilige Kuh: Eine kleine indische Kulturgeschichte. Paulusverlag, Freiburg (CH) 2009

Ehlers H: Vulture populations are in crisis. This is why you should care. The World Economic Forum, 28. July 2016

Mushakavanhu T: Why elephant poaching is bringing the vulture to the brink of extinction. The World Economics Forum, 26. June 2015