Door Udo Pollmer
Waar mensen nog in harmonie met de natuur leven, zijn ze ook gezonder, volgens een langlopend vooroordeel. Helaas is de kindersterfte hoog in natuurlijke samenlevingen. In Noord-Oeganda en Zuid-Soedan bijvoorbeeld lijden veel jongeren aan het knikkebol-syndroom. Het begint met ongecontroleerd hoofdknikken, gevolgd door krampen en uiteindelijk vervallen de slachtoffers in totale apathie.Daar westerse therapeuten snel aan het einde waren van hun Latijn, vermoedden ze reflex-achtig een tekort aan vitaminen, ontbrekende vaccinaties en oorlogstrauma's.
Dat waren helaas dit verkeerde sporen, waarmee veel tijd en geld verspild werd. Sinds kort is de vakwereld ervan overtuigd, eindelijk de oorzaak kennen. Volgens de resultaten van de eerste internationale workshop in Antwerpen, zijn parasieten verantwoordelijk voor het knikkebol-syndroom. Zij zijn überhaupt de belangrijkste oorzaak van ziektes in...
...tropische gebieden. In dit geval een oude bekende, een draadworm genaamd Onchocerca volvulus. Tot nu toe was het vooral populair als ziekteverwekker van rivierblindheid. Wereldwijd gelden tot zo’n 40 miljoen mensen als besmet.
Volgroeid bereikt de parasiet een lengte van een halve meter, maar is zo dun als een draad. Als kleine larve wordt hij overgedragen door muggen. Meestal onder de huid groeien de larven in groepen uit tot wormen - en veroorzaken huidziekten. Als ze in de ogen dwalen, verliezen de slachtoffers hun gezichtsvermogen. De naam rivierblindheid is afgeleid van het andere feit dat de kriebelmuggen graag rivierlopen opzoeken.
Wolbachia - de grote manipulator
Nu, hopen de deskundigen met het parasietenmiddel Ivermectin niet alleen rivierblindheid succesvol te bestrijden maar ook het syndroom van Nick te genezen. Dit kan de deuropener zijn voor verdere therapieën. Als het aaltje zich huiselijk in de hersenen nestelt, zijn zwaarwegende neurologische en psychiatrische stoornissen te verwachten. Ondertussen wordt Onchocerca nu ook beschouwd als een oorzaak van epilepsie. Hoeveel zenuwaandoeningen zou nog meer op zijn konto kunnen gaan?
Dit verklaart ook waarom de ziekte vooral uitbreekt in gebieden waar de oorlog woedt. Trauma’s op zich voeren niet tot het knikkebol-syndroom, maar het instorten van de innerlijke orde en de daarmee verbonden hygiëne. Meestal maken parasieten en epidemieën meer slachtoffers dan de oorlog zelf. Tijdens de 20 jaar durende burgeroorlog in Oost-Afrika kwamen programma's voor de uitroeiing van de draadworm tot stilstand, vandaar de ziekten daar.
Naast Ivermectine wordt een tweede geneesmiddel voorgeschreven, namelijk tetracycline, een antibioticum dus. Natuurlijk kan dit geen draadwormen doden, maar wel zijn blinde passagier die al langere tijd over het hoofd werd gezien: Wolbachia, een parasitaire bacterie. Zij is de eigenlijke boosdoener. Ze valt de aaltjes aan en laat ze naar hun pijpen dansen. Omdat Wolbachia het gedrag van haar slachtoffers naar believen manipuleert, kunnen afhankelijk daarvan afwijkende symptomen optreden. Als de geïnfecteerde worm bij de patiënt met antibiotica wordt behandeld, nemen de knik-aanvallen af.
Vitamines: een buitenkansje voor parasieten
Maar zoals zo vaak, is er ook een verband met de voeding. En zoals vaak, heel anders dan verwacht. Van een extra portie vitamine B2 en biotine profiteert vooral het immuunsysteem van Wolbachia, vitaminen houden ook de draadwormen fit - en niet alleen deze soort parasiet. Vooral foliumzuur en vitamine A worden begeert. Veel parasieten kunnen deze stoffen niet zelf aanmaken, maar vissen ze uit het bloed van hun slachtoffers, die daardoor lagere vitaminespiegels kunnen vertonen. Ze zetten vitamine A om in giftige vormen, zoals retinolzuur, waarmee ze de celmembranen aantasten. Wanneer de parasieten sterven, komt het gif vrij.
Omdat aanvankelijk niet bekend was wat de ziekte genas, gaven de helpers kinderen met het knikkebolsyndroom als "preventieve maatregel" extra vitamines. Dat hadden ze beter kunnen laten. Met iets meer vakkennis en minder geloof in wonderen zouden de betrokken gezinnen heel wat leed bespaard zijn gebleven. Eet smakelijk!
Literatuur:
Colebunders R et al: Report of the first international workshop on onchocerciasis-associated epilepsy. Infectious Diseases of Poverty 2018; 7: e23
Moriyama M et al: Riboflavin provisioning underlies Wolbachia’s fitness contribution to its insect host. mbio 2015; 6: e01732-15
Mawson AR: The pathogenesis of malaria: a new perspective. Pathogens and Global Health 2013; 107: 122- 129
Bradley JE et al: River blindness: a role for parasite retinoid-binding proteins in the generation of pathology? Trends in Parasitology 2001; 17: 471-475
Mawson AR et al: Retinoid expression in onchocercal Skin disease: Pilot study. Infectious Diseases (Auckl) 2017; 10: e1178633617731741
Storey DM: Filariasis: nutritional interactions in human and animal hosts. Parasitology 1993; 107 Sp: s147-158
Astiazaran-Garcia H et al: Giardia lamblia infection and ist implications for vitamin A liver stores in school children. Annals of Nutrition and Metabolism 2010; 57: 228-233
Nikoh N et al: Evolutionary origin of insect–Wolbachia nutritional mutualism. PNAS 2014; 111: 10257–10262
Katabarwa MN et al: After 70 years of fighting an age-old scourge, onchocerciasis in Ugand. The end is in sight. International Health 2018; 10: i79-i88
Kakooza-Mwesige A: Unravelling the mysterious-nodding syndrome link: new developments and future challenges. Annals of Translational Medicine 2017; 5: e486
