Brotzeit door Udo Pollmer

Vegetariërs en Veganerinnen lijden in deze zware virustijd onder een gewetensconflict: het ontbreekt namelijk aan veganistische vaccins. Voor hun productie is meestal dierlijk materiaal nodig, zoals bevruchte kippeneieren of de nieren van honden en apen. De apen werden tussentijds vervangen door Henrietta Lacks, een Amerikaanse vrouw bij wie kwaadaardige kankercellen waren verwijderd. Deze cellen dienen nu, omdat ze onsterfelijk zijn, voor de winning van vaccins.

Actueel is de discussie ontbrand over de hulpstoffen, dat wil zeggen de additieven die de effectiviteit van het vaccin controleren. Concreet gaat het debat over...

...squaleen, een olieachtige substantie die uit haaienlevers wordt gewonnen. Het moduleert niet alleen het immuunsysteem, maar heeft ook een bacteriedodend effect. Nu willen zowel de veganisten als de beschermers van de zeeȅn de haaien ervoor behoeden om voor de vaccinatie geslacht te worden.

Haaienbeschermers beweren dat er ongeveer 500.000 dieren nodig zijn om genoeg squaleen te produceren voor de miljarden doses Corona-vaccin voor de hele mensheid. Ongeacht of de berekening correct is, worden er al jarenlang ongeveer 3 miljoen haaien per jaar geslacht voor squaleen. Naast de farmaceutische industrie is de cosmetica-industrie de grootste klant: zij heeft het haaienchemicalie nodig voor make-up en huidverzorging zoals lipgloss, vochtinbrengers of als fixeermiddel in parfum.

Squaleen kan ook worden gewonnen uit afval van de olijfolieproductie. Dat is echter tamelijk moeizaam - d.w.z. schadelijk voor het milieu. De stof wordt ook geproduceerd door het menselijk lichaam zelf en afgescheiden door de talgklieren. Het zorgt voor een beschermende laag op de huid, waardoor deze vochtig en elastisch blijft.

Grote krantenkoppen: groot uitsterven van soorten

Volgens National Geographic worden jaarlijks tienduizenden haaien gevangen - zowel legaal als illegaal. Voor haaienbeschermers een goede gelegenheid om te waarschuwen: "Ongemerkt door het publiek ontvouwt zich in de wereldzeeën een ecologische catastrofe van immense proporties. Aangezien de vraag naar haaienproducten wereldwijd dramatisch toeneemt, lijkt niets de uitroeiing van de dieren nog tegen te kunnen houden“. Ja, 90% van de haaien zouden al uitgestorven zijn, zo klinkt het uit het net.

Wie doet alsof hij weet hoeveel er verdwijnt, moet weten wat er eerder was. Maar hier heerst er mediastilte: het is volsstrekt uitgesloten om alle haaien te tellen. Er zijn er veel te veel. Ze zijn in alle zeeën en alle diepten onderweg. Sommige worden amper 20 centimeter lang, andere bereiken een lengte van 20 meter. Het kunnen er wel een miljard zijn. Misschien zijn het vele miljarden, wie dat weet geen mens? De zee is uitgestrekt, diep en duister. Even duister als de beweegredenen van de NGO's.

Waarom verdwijnen er dan op sommige plaatsen de dieren uit vroeger haaienrijke wateren? Het is eenvoudig: als de vissers de haaienvinnen afsnijden, kreperen de roofdieren. Haaien mijden wateren met dode soortgenoten. Daaar blijven er daar geen meer. Grote soortensterfte! Vol in beeld!

Haai is net zo eetbaar als everzwijn. De uitzondering is de Groenlandse haai, met zijn hoge ureumgehalte in het vlees. Maar zelfs in IJsland wordt het na de fermentatie gegeten. Populair bij ons zijn de “schillerlocken“, de gerookte buiklobben van de doornhaai. Zijn rugfilet wordt als zeepaling zeer gewaardeerd, omdat hij graatvrij is. Intussen zijn ook biefstukken uit haai erg populair.

De volgende zeug drijft door het water

Nu waarschuwen natuurbeschermers dat haaienvlees "extreem giftig" is. De EU-grenswaarde voor kwik zou steeds weer worden overschreden. Ze bevatten ook arsenicum. Dat is waar. Zeewater, en dus ook de bewoners ervan, hebben van nature altijd al kwik en arseen bevat. Vooral mosselen kunnen veel van de giftige stoffen uit de oceaan bevatten. Mensen wiens voedsel uit de zee komt, worden er al sinds mensenheugenis mee geconfronteerd. Ze leven ermee en bestaan als volk.

In Azië is de haai zeer geliefd. Vinnen en huid worden beschouwd als bijzonder edele delen. Veel westerlingen begrijpen dit niet. Want zonder kruiden smaakt de huid en de vinnensoep naar helemaal niets. Ze impliceren daarmee dat men er daarom ook gemakkelijk vanaf kan zien. 

Waarom geven Aziaten in hemelsnaam veel geld uit aan zoiets flauws en weinig voedzaams zoals haaienvinnensoep? Dat kennen we toch: van saffraan. Die is zo onbeschoft duur en qua smaak teleurstellend - de geur wordt "apothekerston" genoemd. Eeuwenlang was saffraan de opium van kinderen. Twaalf gram zijn al dodelijk. Maar wie een paar keer saffraanrijst heeft gegeten, begint de smaak van de drug te waarderen.

De volkeren van het noorden houden van de huid van walvissen. Ze beschouwen het als een delicatesse. Ook in onze cultuur is er geen gebrek aan culinaire waardering voor vreemde huiden. De pad dankt zijn reputatie als heksendier ook aan het feit dat sommige soorten een morfine-bevattende secreet afscheiden.

Haar in de vliegende hondensoep

Misschien zit er iets dergelijks in de haaienvinnen? Bijvoorbeeld BMAA, een neurotoxine geproduceerd door cyanobacteriën. En juist werd in de haaienvinnen aangetoond.. BMAA zit ook in tropische Cycaspalmen en hoopt zich op in fruitvleermuizen die palmvruchten eten. Op het eiland Guam worden fruitvleermuizen beschouwd als een delicatesse – en volgens neuroloog Deborah Mash van de Universiteit van Miami zijn ze daar net zo gewild als ware het cocaïne. De huid is bijzonder gewild. De dieren worden levend gekookt - met huid en haar - en geserveerd in kokosnootmelksoep. Even terzijde: ook mensen scheiden drugs uit via hun haar. Daaruit kan ook de consumptie ervan worden aangetoond.

Waarom eten de inboorlingen dan niet liever zelf de vruchten van de palmbomen? In het lichaam van de vliegende honden wordt de BMAA gemetaboliseerd, kennelijk tot een krachtige drug. Een analoog voorbeeld hiervan is de vliegenzwam: de volkeren van Siberië drinken liever de urine van paddenstoeleneters als dat ze verse vliegenzwammen kauwen. Pas na de metabolisering ontvouwt het paddenstoelengif zijn volledige werking.

Het volgende spoor uit de oceaan voert naar de Fugu: in Japan komt het herhaaldelijk tot sterfgevallen door het eten van de kogelvis. Ondanks het levensgevaar laten de Japanners zich niet weerhouden. Toch is de smaak oervervelend, laf als witvis. Na de consumptie treedt een diepe ontspanning in - mits correct gedoseerd. Daarom "smaakt" het goed. De drug in fugu wordt tetrodotoxine genoemd. Dolfijnen spelen soms waterpolo met fugus – net zolang tot de doodsbange kogelvissen genoeg gif in hun verdediging los hebben gelaten, dat de dolfijnen high zijn en vredig in de oceaan chillen.

Nu is er onder de haaien een soort waarvan de vinnen niet alleen bijzonder geliefd zijn, maar die zelf ook graag fugu eten en waarin dus bijzonder hoge niveaus tetrodotoxine accumuleren. Het is de tijgerhaai, een krachtig rover van de zee. Overigens wordt fugu door de meeste haaiensoorten gegeten. Vandaar de liefde van het volk voor de haai, vooral in die streken waar ook de fugu inheems is.

De consumptie van haaienvinnen is dus noch mysterieus, noch absurd. Er is geen reden om andere volkeren te verachten of om te proberen hen te heropvoeden, alleen omdat men hun handelen uit onwetendheid of arrogantie niet wil begrijpen.

Literatuur

Bomgardner MM: On the hunt for adjuvant alternatives. Chemical & Engineering News 2020, 7. Dec. S.21-22

Schuster N: Vegane Impfstoffe: Anspruchsvolles Beratungsfeld. Pharmazeutische-Zeitung.de vom 8. Feb. 2019

Tay-young Pak: The world’s most disgusting dish…!!! 24. März 2014; http://taysbucketlist.com

Cox PA et al: Biomagnification of cyanobacterial neurotoxins and neurodegenerative disease among the Chamorro people of Guam. PNAS 2003; 100: 13380-13383 

Vogel M: Medical Mystery: Does Cyanobacteria play a role in brain diseases like Alzheimer's? 7. Nov. 2011 https://www.floridatrend.com/article/1110/medical-mystery-does-cyanobacteria-play-a-role-in-brain-diseases-like-alzheimers

Stroud EM et al: Chemical shark repellent: Myth or fact? The effect of a shark necromone on shark feeding behavior. Ocean & Coastal Management 2014; 97: 50e57

Anon: Why eating shark is dangerous for humans. Shark Conservation Australia https://www.sharkconservation.org.au/shark-meat-is-toxic

Hammerschlag N et al: Cyanobacterial neurotoxin BMAA and mercury in sharks. Toxins 2016; 8: e238

Barcia LG et al: Mercury and arsenic in processed fins from nine of the most traded shark species in the Hong Kong and China dried seafood markets: The potential health risks of shark fin soup. Marine Pollution Bulletin 2020; 157: e111281

Pollmer U et al: Opium fürs Volk. Rowohlt, Reinbek 2011

Van Houtan KS et al: Coastal sharks supply the global shark fin trade. Biology Letters 2020; 16: e20200609

Vannuccini S: Shark Utilization, Marketing and Trade. FAO Fisheries Technical Paper, Rome 1999; 389

Krystek P, Ritsema R: Determination of methylmercury and inorganic mercury in shark fillets. Applied Organometallic Chemistry 2004; 18: 640-645